БАГУШЭЎСК

Багушэ́ўск

Гарадскі пасёлак у Сенненскім pаёне Віцебскай вобласці. Чыгуначная станцыя Багушэўская (на лініі Віцебск — Орша). За 35 км на ўсход ад г. Сянно, за 60 км ад г. Віцебск, за 254 км ад Мінска; аўтадарогамі звязаны з гарадамі Сянно, Віцебск, Орша.

Да 1935 г. станцыя Багушэўская, у 1935–1938 гг. мястэчка Багушэўск.

У 1924–1931 гг. і 1935–1960 гг. цэнтр Багушэўскага раёна.

У 1939 г. у Багушэўску было 3 280 жыхароў.

У гады Вялікай Айчыннай вайны

У пачатку ліпеня 1941 г. з раёна Багушэўска войскамі 20‑й арміі былі нанесены контрудары ў напрамку гарадоў Лепель і Сянно.

Багушэўск акупіраваны 10 ліпеня 1941 г. Нямецка-фашысцкія захопнікі загубілі ў гарадскім пасёлку і раёне 1 076 чалавек, у т. л. у Багушэўску 5 верасня 1941 г. 51 яўрэя і 3 рускіх, паводле нямецкага данясення. Па іншых звестках, у гэты дзень было расстраляна больш за 60 ці 70 яўрэяў (на помніку пазначана лічба 87). У багушэўскіх лясах гітлераўцы стварылі працоўны лагер, дзе ўтрымлівалася каля 12 тыс. чалавек (у т. л. вязні, эвакуіраваныя ў канцы мая 1944 з лагера грамадзянскага насельніцтва на тэрыторыі 5‑га чыгуначнага палка ў Віцебску), якія выкарыстоўваліся на будаўніцтве абарончых умацаванняў і ў якасці жывой заслоны на перадавой. У жывых засталося 8 тыс. чалавек, астатнія загінулі ад хвароб і голаду, былі расстраляны.

На тэрыторыі раёна дзейнічалі Багушэўскі падпольны райкам КП(б)‌Б і Багушэўскі падпольны райкам ЛКСМБ.

У верасні 1941 г. партызаны зрабілі напад на фашысцкі гарнізон у пасёлку (гл. Багушэўскі бой 1941 г.). Вялі барацьбу з акупантамі партызанская брыгада 1‑я імя К. С. Заслонава, партызанская брыгада 16‑я Смаленская, партызанская брыгада Багушэўская (1‑га складу), партызанская брыгада Багушэўская (2‑га складу), партызанская брыгада імя А. Ф. Данукалава, партызанская брыгада Лёзненская, партызанскі атрад «Меч», партызанскі атрад I. Ф. Бяляева, партызанскі атрад Багушэўскі; выдавалася падпольная газета «Сталінскі шлях», орган Багушэўскага падпольнага райкама КП(б)‌Б.

Да канца 1943 г. пасёлак як чыгуначная станцыя і вузел аўтадарог быў ператвораны захопнікамі ў моцны вузел абароны, які прыкрывалі некалькі ліній траншэй, драцяных і мінных загарод. Амаль у кожным доме, у руінах былі абсталяваны агнявыя пункты.

Багушэўск вызвалены 25 чэрвеня 1944 г. у ходзе Віцебска-Аршанскай аперацыі 1944 г. часцямі 144‑й (палкоўнік А. А. Данец), 215‑й (генерал-маёр А. А. Казаран) стралковых дывізій і 2‑й гвардзейскай танкавай брыгады (палкоўнік Я. Я. Духоўны) 5‑й арміі 3‑га Беларускага фронту, якія ў ноч на 25 чэрвеня штурмам авалодалі гарадскім пасёлкам, захапілі шмат палонных і трафеяў, у т. л. 2 эшалоны з харчаваннем. У вызваленні Багушэўска ўдзельнічаў 5‑ы партызанскі атрад імя К. Я. Варашылава Багушэўскай брыгады.

У Багушэўску знаходзяцца:

• брацкія магілы савецкіх воінаў; савецкіх воінаў і партызан; партызан; магілы ахвяр фашызму; на магілах устаноўлены помнікі;

• помнік у гонар войск 20‑й арміі, якія здзейснілі Лепельскі контрудар 1941 г.;

• памятны знак на месцы расстрэлу гітлераўцамі мірных жыхароў у 1941 г.

У час правядзення палявых пошукавых работ (у маі — кастрычніку 2023) падраздзяленнем 52‑га асобнага спецыялізаванага пошукавага батальёна Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь у аграгарадку Какоўчына Сенненскага раёна былі выяўлены астанкі 21 ахвяры Вялікай Айчыннай вайны, якія былі перапахаваны на грамадзянскіх могілках у Багушэўску (2023).