КЛЕЙТАСМУНДА

Клейтасму́нда [Claytosmunda (Y. Yatabe, N. Murak. et K. Iwats.) Metzgar et Rouhan], род папарацевых сямейства Чыставуставыя.

Уключае ў сябе адзін рэліктавы від — клейтасмунда Клейтана [Claytosmunda claytoniana (L.) Metzgar et Rouhan]. Па будове лісця практычна неадрозны ад выкапнёвага віду Osmunda claytoniites Carlie J. Phipps et al., знойдзенага ў верхняй трыясавай сістэме (перыядзе) Антарктыкі (220 млн гадоў). У Швецыі ў выкапнёвых слаях ранняй юрскай сістэмы (перыяда) было выяўлена карэнішча асмундавай папараці з захаванымі храмасомамі, ідэнтычнымі храмасомам сучасных відаў.

Сучасны арэал распаўсюджання — Усходняя Азія (Кітай, Японія, Гімалаі) і ўсходнія раёны Паўночнай Амерыкі.

На Беларусі вядомы толькі ў культуры.

Маладыя расліны ружова лямцава-апушаныя, пасля пушок радзее. Карэнішча, як і ва ўсіх прадстаўнікоў гэтага сямейства, моцна развітое, кароткае. Вегетатыўнае лісце даўжынёй да 60 см і шырынёй 30 см, разгалістае, даўгаватае, тонка скурыстае, адзін раз або двойчы перыстае або перыста-рассечанае. Сегменты 1‑га парадку даўжынёй 10–15 см, шырынёй 2,5 см, лінейна-ланцэтныя або ланцэтныя, перыста рассечаныя амаль да рахіса або перыстыя. Сегменты 2‑га парадку збліжаныя каля асновы, авальныя, амаль суцэльнакраёвыя. Чаранкі лямцава-апушаныя ў маладых раслін, разгалістыя; даўжыня 30 см і больш. Фертыльныя (спараносныя) ваі з больш доўгімі чаранкамі, прамастаячыя, з паніклымі верхавінкамі, размешчаны ў цэнтры разеткі. Маюць стэрыльныя і фертыльныя сегменты адначасова. Спараносныя сегменты 1‑га парадку падобныя да вегетатыўных, але нашмат карацейшыя. Сегменты 2‑га парадку густа размешчаныя, цыліндрычныя, моцна завостраныя, пакрытыя чорнымі спарангіямі. З’яўляюцца ў сярэдзіне чэрвеня і размешчаны ў сярэдняй частцы ваі па 3–7 пар.

Клейтасмунда вельмі марозаўстойлівая, вытрымлівае паніжэнні тэмпературы да −40 °C. Восенню, перад адміраннем, ваі афарбоўваюцца ў яркія аранжавыя адценні. Гэты від рэкамендуецца вырошчваць у паўцені, на вільготных урадлівых глебах каля вадаёмаў. У прыродным асяроддзі ўтварае шчыльныя калоніі дзякуючы развіццю дадатковых гарызантальных парасткаў.