Ірку́цка-Пі́нская стралко́вая дыві́зія

Іркуцка-Пінская гвардзейская стралковая тройчы Чырванасцяжная ордэнаў Леніна і Суворава імя Вярхоўнага Савета РСФСР дывізія.

Сфарміравана ў ліпені 1918 г. на Усходнім фронце. З лістапада 1918 г. — 30‑я стралковая дывізія. Удзельнічала ў Грамадзянскай вайне, барацьбе з бандытызмам, ва ўмацаванні савецкай улады ва Украіне. Дывізіі нададзена ганаровае найменне «Іркуцкая» (1920, за вызваленне горада ад войск А. В. Калчака), імя Усерасійскага Цэнтральнага выканаўчага камітэта (1921, з 1938 імя Вярхоўнага Савета РСФСР); яна ўзнагароджана Ганаровым рэвалюцыйным Чырвоным Сцягам (1920), ордэнамі Чырвонага Сцяга РСФСР (1920, 1921), Працоўнага Чырвонага Сцяга Украінскай ССР (1921), Леніна (1934).

Ваенныя дзеянні ў час Вялікай Айчыннай вайны пачала на р. Прут. Уваходзіла ў склад 9‑й асобнай, 56‑й, 37‑й, 58‑й і 18‑й Прыморскай армій. Удзельнічала ў абарончых баях на паўднёвым участку савецка-германскага фронту, у вызваленні Паўночнага Каўказа і Таманскага паўвострава, у баях на Керчанскім паўвостраве. За баявыя заслугі 18 снежня 1942 г. пераўтворана ў 55‑ю гвардзейскую стралковую дывізію, у верасні 1943 г. узнагароджана ордэнам Суворава II ступені. З лета 1944 г. і да канца вайны знаходзілася ў складзе 28‑й арміі.

З красавіка 1944 г. у складзе войск 1‑га Беларускага фронту (20‑ы корпус 28‑й арміі) дывізія ўдзельнічала ў вызваленні Беларусі. Вызначылася ў баях пры вызваленні г. Пінск (14.7.1944), за што атрымала ганаровае найменне «Пінская» (23.7.1944). Удзельнічала ў вызваленні ўсходніх раёнаў Польшчы, у складзе войск 3‑га Беларускага фронту — ва Усходне-Прускай аперацыі, ва ўзаемадзеянні са злучэннямі 1‑га Украінскага фронту — у Берлінскай і Пражскай аперацыях.

За подзвігі ў час Вялікай Айчыннай вайны 25 воінаў дывізіі ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза, сярод іх — С. Д. Роман, які вызначыўся ў баях за Беларусь. Больш за 22 тыс. воінаў дывізіі ўзнагароджана ордэнамі і медалямі СССР.

Камандзіры: генерал-маёр С. Г. Галакціёнаў (чэрвень — ліпень 1941); палкоўнік, з 25 ліпеня 1941 г. генерал-маёр М. Д. Ганчароў (ліпень — снежань 1941); палкоўнік С. К. Пацехін (снежань 1941 — чэрвень 1942); палкоўнік, з 23 студзеня 1943 г. генерал-маёр Б. М. Аршынцаў (чэрвень 1942 — снежань 1943); палкоўнік С. I. Сямёнаў (снежань 1943 — студзень 1944; люты — красавік 1944); падпалкоўнік, з 22 лютага 1944 г. палкоўнік П. А. Мурашоў (студзень — люты 1944); генерал-маёр А. П. Турчынскі (красавік 1944 — май 1945).