МАТЭРЫЯЛЬНЫЯ СТРАТЫ, нанесеныя нямецка-фашысцкімі захопнікамі
pdf

МАТЭРЫЯЛЬНЫЯ СТРАТЫ

Дата стварэння: 16.06.2023 10:34:57

Дата змены: 11.09.2024 15:57:11

Матэрыя́льныя стра́ты, нанесеныя нямецка-фашысцкімі захопнікамі Савецкаму Саюзу ў гады Вялікай Айчыннай вайны.

Вызначаны Надзвычайнай дзяржаўнай камісіяй па выяўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў і іх саўдзельнікаў на часова акупіраванай тэрыторыі СССР. Страты склалі каля 30 % нацыянальнага багацця Савецкага Саюза; у раёнах, што былі акупіраваны, — каля 2/3.

Складаліся са страт ад разбурэння, знішчэння і рабавання вытворчых фондаў, з ваенных выдаткаў, выкліканых неабходнасцю вядзення вайны і звязанай з ёю перабудовай эканомікі. Толькi прамыя страты (ад знішчэння і рабавання маёмасці грамадзян, калгасаў, грамадскіх арганізацый, дзяржаўных прадпрыемстваў і ўстаноў), нанесеныя Савецкай дзяржаве, склалі 679 млрд руб. (у цэнах 1941).

Велізарныя страты вораг прычыніў народнай гаспадарцы і насельніцтву БССР. Рэспубліка страціла больш як палову свайго нацыянальнага багацця. Сума матэрыяльных страт па БССР склала 75 млрд руб. Гітлераўцы спалілі 209 з 270 беларускіх гарадоў і раённых цэнтраў. У Мінску, Віцебску, Оршы, Гомелі, Полацку, Маладзечне, Жлобіне і некаторых іншых гарадах разбурэнні склалі 70–90 % і вышэй.

У сельскай мясцовасці фашысты знішчылі звыш 9,2 тыс. вёсак, спалілі 1,2 млн пабудоў, у т. л. 420 996 хат калгаснікаў. Амаль 3 млн чалавек (каля 34 % даваеннага насельніцтва) былі пазбаўлены жылля. Агульныя матэрыяльныя страты жыллёва-камунальнай гаспадаркі рэспублікі — 4,7 млрд руб. Фашысцкая акупацыя абяскровіла найважнейшыя галіны матэрыяльнай вытворчасці.

Агульныя страты, якія нанесены прамысловасці БССР, склалі 6,2 млрд руб. Гітлераўцы разбурылі 10 338 прадпрыемстваў, што склала 85 % даваенных заводаў і фабрык. Па прамысловай і энергетычнай магутнасцях рэспубліка была адкінута да ўзроўню 1913 г.

У сельскай гаспадарцы вораг разрабаваў і спустошыў усе 10 тыс. калгасаў і 92 саўгасы з комплексам жывёлагадоўчых ферм, запасам гатунковага насення, доследнымі станцыямі і інш. Прычыненыя сельскай гаспадарцы маёмасныя страты склалі 22 471,9 млн руб., у т. л. калгасам 19 389,9 млн руб. Практычна не ўцалела ніводная з галін сельскай гаспадаркі. У параўнанні з 1940 г. на 43 % скараціліся пасяўныя плошчы. Зямля была скапана траншэямі, акопамі, бліндажамі, варонкамі ад бомб і снарадаў. Больш за 1 млн га ворнай зямлі зарасло хмызняком і пустазеллем. Знішчана, раскрадзена і адпраўлена ў Германію пераважная частка грамадскага статка: ад даваеннага ўзроўню засталося коней — 39 %, буйной рагатай жывёлы — 31, авечак і коз — 22, свіней — 11 %. Сваёй асабістай жывёлы было пазбаўлена 60 % калгасных сямей. Поўнасцю знішчана энергетычная і тэхнічная база сельскай гаспадаркі. Гітлераўцы знішчылі 316 машынна-трактарных станцый, знішчылі ці вывезлі ў Германію 8 896 трактароў, больш за 1,1 тыс. камбайнаў і шмат іншай сельскагаспадарчай тэхнікі.

Вялікім разбурэнням падвергся транспарт Беларусі — страты склалі 9 547,6 млн руб., у т. л. на чыгуначным транспарце 8 118,2 млн руб. Было поўнасцю знішчана 6 026 км чыгуначных пуцей, усе буйныя і сярэднія масты, дэпо, вакзалы, гаспадарчыя збудаванні, рамонтныя майстэрні. Страты воднага і аўтамабільнага транспарту рэспублікі склалі адпаведна 176 млн і 1 253,4 млн руб. адпаведна, арганізацый сувязі — 347,2 млн руб. Поўнасцю было разбурана амаль 80 % гандлёвых прадпрыемстваў, таварных баз, сховішчаў для гародніны, складскіх памяшканняў.

Bopaг знішчыў тысячы ўстаноў асветы, аховы здароўя, навукі, культуры, у т. л. 8 825 з 12 294 школ, навукова-даследчыя цэнтры, Акадэмію навук БССР, 219 бібліятэк, 5 425 музеяў, тэатраў і клубаў, 2 187 бальніц і амбулаторый, 2 651 дзіцячую ўстанову.

У перыяд вайны Савецкі Саюз, акрамя прамых, панёс і ўскосныя матэрыяльныя страты. Да іх належаць зніжэнне нацыянальнага даходу ад спынення і скарачэння работы прамысловых прадпрыемстваў, калгасна-саўгаснай вытворчасці, гандлю, транспарту, страты ад запаволення тэмпаў народна-гаспадарчага развіцця і іншыя, а таксама людскія страты ад скарачэння нараджальнасці (у параўнанні з мірным часам), поўнай альбо часовай страты працаздольнасці параненых, інвалідаў і г. д. 

Агульныя матэрыяльныя страты Савецкай дзяржавы ад вайны з Германіяй і Японіяй склалі 2 569 млрд руб., куды акрамя страт ад прамога знішчэння і разрабавання ўжо створаных рэсурсаў уваходзяць таксама бюджэтныя расходы на вайну — 582,4 млрд руб. — і ўскосныя страты — 1 307,6 млрд руб.