«ПРАРЫЎ»

«Прары́ў»

Мемарыяльны комплекс. Помнік партызанскай славы, філіял Ушацкага музея народнай славы імя Героя Савецкага Саюза У. Е. Лабанка (з 29.3.1978).

Адкрыты 30 чэрвеня 1974 г. на месцы прарыву партызанскімі брыгадамі Полацка-Лепельскай партызанскай зоны нямецка-фашысцкай блакады (5.5.1944). Ідэя стварэння мемарыяла ўзнікла падчас сустрэчы былых партызан — удзельнікаў Полацка-Лепельскай бітвы 1944 г. Мемарыял знаходзіцца каля в. Пліна Ушацкага раёна Віцебскай вобласці за 7 км ад райцэнтра на шашы Ушачы — Зябкі. Агульная плошча комплексу 3,59 га.

Аўтары мемарыяльнага комплексу — архітэктары Ю. М. Градаў, Л. М. Левін, скульптар А. А. Анікейчык. Матэрыялы, якія выкарыстоўваліся пры ўзвядзенні, — бетон, бронза, сілумін.

Увесь мемарыяльны ансамбль пабудаваны такім чынам, што наведвальнік рухаецца ў тым жа кірунку, у якім ішлі на прарыў блакады партызаны ў ноч з 4 на 5 мая 1944 г. У пачатку мемарыяла — забетанаваны ўчастак шляху, каля дарогі — рэльефная карта-схема размяшчэння 16 партызанскіх брыгад на 11 красавіка 1944 г. Дарога звужаецца бетоннымі сценамі, на якіх размешчаны сілумінавыя таблічкі з назвамі партызанскіх брыгад, што ўдзельнічалі ў прарыве. Гэтыя сцены-пілоны з’яўляюцца сімвалам прарванай блакады.

Асноўным эмацыянальным элементам мемарыяла з’яўляецца 7‑метровая бронзавая фігура партызана з аўтаматам у руцэ на вяршыні ўзгорка ў разрыве 11‑метровай бетоннай сцяны-груды. Фігура нібы выхаплена з шэрагу тых, хто атакуе, у момант апошняга рыўка наперад — і застывае ў дынаміцы.

Скульптура Партызана ўзвышаецца над мемарыяльным полем — «Плошчай Памяці», направа ад яе знаходзіцца брацкая магіла, дзе пахавана 450 партызан і мірных жыхароў, якія загінулі падчас прарыву блакады. Іх імёны ўвекавечаны на 10 мемарыяльных плітах. На астатніх 28 мемарыяльных плітах увекавечана больш за 1,5 тыс. імёнаў партызан, якія загінулі ў час блакады з 11 красавіка па 5 мая 1944 г. Сярод пахаваных у брацкай магіле камісар партызанскай брыгады «За Савецкую Беларусь» (Віцебскай вобласці) М. Г. Жыжоў, камісар партызанскай брыгады імя В. I. Чапаева (Віцебскай вобласці) I. Ф. Каранеўскі. У 2023 г. на мемарыяле было ўвекавечана імя камандзіра партызанскай брыгады «За Савецкую Беларусь», Героя Савецкага Саюза П. М. Раманава. Каля манумента запалены Вечны агонь.

У дні святкавання 40‑годдзя пачатку масавага партызанскага руху на Ушаччыне 12 ліпеня 1982 г. быў закладзены «Парк партызанскай славы» (пасаджана 17 відаў дрэў) у гонар партызанскіх брыгад, якія дзейнічалі ў рэгіёне. Вянчае комплекс бронзавая кампазіцыя «Апошні прывал» — карабіны, складзеныя ў выглядзе піраміды, і стужка з надпісам «Яны загінулі ў барацьбе з ворагам, выканаўшы свой святы абавязак перад Савецкай Радзімай і гісторыяй». У глыбі мемарыяльнага поля, як сімвал моцы і непахіснасці кожнай з партызанскіх брыгад, пасаджаны дубняк з 16 дрэў.

У 2005 г. на мемарыяльным комплексе быў выкананы касметычны рамонт фігуры Партызана, праведзены работы па кладцы пліткі і рамонце бетоннага пакрыцця.

У 2015–2016 гг. на мемарыяле праводзіліся работы па рэстаўрацыі і рэканструкцыі, у выніку якіх на яго тэрыторыі была створана імправізаваная «Партызанская вёска», якая складаецца з трох тэматычных зямлянак («Жылая», «Друкарня. Чырвоны куток», «Штабная»), аб’ектаў «Лясная школа» і «Палявая кухня», з’явілася выстаўка ваеннай тэхнікі.