Бара́навічы

Горад, цэнтр Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. За 206 км ад г. Брэст, за 149 км ад Мінска, буйны чыгуначны вузел (лініі на Мінск, Брэст, Лунінец, Ліду і Ваўкавыск) і вузел аўтамабільных дарог.

У 1939–1954 гг. цэнтр Баранавіцкай вобласці.

У 1939 г. у Баранавічах было 27,4 тыс. жыхароў.

У гады Вялікай Айчыннай вайны

У першыя дні вайны ў раёне Баранавіч вялі баі з фашысцкімі захопнікамі часці 155‑й (генерал-маёр П. А. Аляксандраў) і 55‑й (палкоўнік Д. I. Іванюк) стралковых дывізій. Вораг 25 чэрвеня 1941 г. на працягу дня вёў атакі на рубяжы Баранавічы — Сіняўка, аднак поспеху не меў. Яму ўдалося пацясніць савецкія войскі 26 чэрвеня, але да горада ён не наблізіўся. У цяжкіх абарончых баях вызначыліся многія падраздзяленні, у т. л. 129‑ы асобны знішчальна-процітанкавы дывізіён.

Баранавічы акупіраваны 27 чэрвеня 1941 г. Нямецка-фашысцкія захопнікі загубілі ў горадзе і ваколіцах 128 110 чалавек, у т. л. 31 тыс. савецкіх ваеннапалонных у створаным у Баранавіцкай цэнтральнай турме філіяле Ляснянскага лагера смерці і звыш 18 тыс. вязняў гета ў Баранавічах — жыхароў горада і наваколля, а таксама 3 тыс. чэхаславацкіх яўрэяў, якія ў чэрвені 1942 г. былі дастаўлены спецыяльным эшалонам з г. Тэрэзін і расстраляны ва Урочышчы Гай; зруйнавалі 80 % прамысловых прадпрыемстваў, навучальных і культурна-асветных устаноў, 2,5 тыс. жылых дамоў.

Барацьбу з акупантамі вялі Баранавіцкі падпольны гаркам КП(б)‌Б, Баранавіцкае гарадское патрыятычнае падполле, Баранавіцкі падпольны абкам КП(б)‌Б, Баранавіцкі падпольны абкам ЛКСМБ, Баранавіцкая акруговая антыфашысцкая арганізацыя. На тэрыторыі вобласці дзейнічалі Баранавіцкае партызанскае злучэнне і Баранавіцкае Паўднёвай зоны партызанскае злучэнне; выдаваліся падпольныя газеты «За Родину» — орган Баранавіцкага падпольнага гаркама КП(б)‌Б, «Чырвоная звязда» — орган Баранавіцкага падпольнага абкама КП(б)‌Б.

Баранавічы вызвалены 8 ліпеня 1944 г. у ходзе наступлення войск 1‑га Беларускага фронту на баранавіцка-слонімскім напрамку ў перыяд Беларускай аперацыі 1944 г. Вызвалялі горад войскі 65‑й арміі (генерал-палкоўнік П. I. Батаў) — 37‑я (палкоўнік В. Л. Марозаў) і 75‑я (генерал-маёр В. А. Гарышны) гвардзейскія стралковыя дывізіі, 15‑я (генерал-маёр К. Е. Грабеннік) і 69‑я (генерал-маёр I. I. Санкоўскі) стралковыя дывізіі 18‑га стралковага корпуса, 193‑я стралковая дывізія (генерал-маёр А. Р. Фралянкоў) і частка сіл 44‑й гвардзейскай стралковай дывізіі (генерал-маёр У. А. Барысаў) 105‑га стралковага корпуса, 251‑ы асобны танкавы полк (падпалкоўнік Ф. С. Верлань), 922‑і самаходны артылерыйскі полк (падпалкоўнік А. В. Сакалоў); 28‑й арміі (генерал-лейтэнант А. А. Лучынскі) — 50‑я гвардзейская стралковая дывізія (генерал-маёр А. С. Уладычанскі) 3‑га гвардзейскага стралковага корпуса, 130‑я стралковая дывізія (палкоўнік К. В. Сычоў) 123‑га стралковага корпуса, 881‑ы самаходны артылерыйскі полк (капітан П. М. Хачатур’янц) 3‑га танкавага корпуса; 16‑й паветранай арміі (генерал-палкоўнік авіяцыі С. I. Рудэнка) — 283‑я знішчальная авіяцыйная дывізія (палкоўнік С. М. Чырва), частка сіл 2‑й гвардзейскай штурмавой авіяцыйнай дывізіі (генерал-маёр авіяцыі Г. В. Камароў), 323‑й знішчальнай авіяцыйнай дывізіі (палкоўнік П. П. Рыбакоў) 8‑га знішчальнага авіякорпуса, 234‑й (палкоўнік Я. З. Татанашвілі) і 273‑й (палкоўнік М. В. Ісаеў) знішчальных авіяцыйных дывізій 6‑га знішчальнага авіякорпуса.

Ганаровае найменне «Баранавіцкія» нададзена 28 вайсковым злучэнням і часцям Чырвонай арміі, якія вызвалялі горад (гл. Баранавіцкія вайсковыя злучэнні і часці).

У Баранавічах знаходзяцца:

• брацкія магілы савецкіх воінаў; савецкіх воінаў і партызан; падпольшчыкаў, у т. л. на воінскім участку грамадзянскіх могілак; савецкіх ваеннапалонных; магілы Герояў Савецкага Саюза В. І. Матроніна, І. П. Лісіна, А. Г. Наканечнікава, двойчы Героя Савецкага Саюза М. Ц. Сцепанішчава, генерал-маёра І. Л. Рагулі, савецкіх воінаў Ф. В. Чорнага і А. І. Астроўскага, падпольшчыка М. Ф. Дарашэвіча і яго сваякоў; магілы ахвяр фашызму; на магілах устаноўлены помнікі;

• мемарыяльны комплекс «Урочышча Гай»;

• мемарыяльны комплекс «Памяць» на месцы знішчэння і пахавання 31 тыс. савецкіх ваеннапалонных;

• мемарыяльны комплекс на магіле ахвяр фашысцкага тэрору — вязняў гета (на месцы перапахавання 12 тыс. яўрэяў з Баранавіч);

• помнік Вызвалення (воінам і партызанам, якія вызвалялі Баранавічы ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў);

• помнік воінам-аўтамабілістам;

• помнік воінам-артылерыстам;

• памятны знак у гонар партызан Баранавіцкага злучэння;

• памятны знак ахвярам фашызму;

• памятны знак асобам, якія ўтрымліваліся ў лагеры грамадзянскага насельніцтва на чыгуначнай станцыі Баранавічы-Цэнтральныя ў перыяд з сакавіка 1943 г. па ліпень 1944 г.;

• мемарыяльныя дошкі ў гонар Герояў Савецкага Саюза А. Г. Наканечнікава, І. П. Лісіна, А. І. Казакова, У. З. Царука, А. Р. Фралянкова, В. Я. Чарнышова, І. К. Кабушкіна, Я. Ф. Паўлава; падпольшчыкаў Л. П. Барадзінскага, М. Ф. Дарашэвіча; Маршала Савецкага Саюза Г. К. Жукава; Маршала Савецкага Саюза К. К. Ракасоўскага; генерал-маёра І. Л. Рагулі, які загінуў пры вызваленні Баранавіч; у гонар падпольшчыкаў на месцы іх гібелі; ахвярам фашызму (вязням гета, расстраляным у сакавіку 1942 г. каля Зялёнага маста на ўскраіне горада).

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 2 лютага 2024 г. № 44 горад Баранавічы ўзнагароджаны вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны».