Помнік на магіле ахвяр фашызму каля горада Лагойск.
Помнік на брацкіх могілках савецкіх воінаў і партызан у горадзе Лагойск.
Мемарыяльная дошка медыцынскім работнікам у горадзе Лагойск.
Мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза А. М. Меркушаву ў горадзе Лагойск.
Лаго́йск
Горад, цэнтр Лагойскага раёна Мінскай вобласці, на р. Гайна. За 40 км ад Мінска, 30 км ад чыгуначнай станцыі Смалявічы (на лініі Мінск — Орша); аўтадарогамі звязаны з гарадамі Мінск, Смалявічы і Вілейка, г. п. Бягомль.
У 1938–1998 гг. гарадскі пасёлак.
У 1939 г. у Лагойску было 3,4 тыс. жыхароў.
Першыя баі з фашысцкімі захопнікамі пад Лагойскам пачаліся 28 чэрвеня 1941 г. Больш за суткі пасёлак абаранялі 288‑ы стралковы полк (падпалкоўнік Р. П. Кучмісты) 64‑й стралковай дывізіі і часова падначаленыя яму 2 батальёны 331‑га стралковага палка 100‑й стралковай дывізіі, якія знаходзіліся пад агульным камандаваннем капітана В. Р. Бабія.
Лагойск акупіраваны 2 ліпеня 1941 г. Гітлераўцы загубілі ў райцэнтры і раёне 3 906 мірных жыхароў і 18 ваеннапалонных, у т. л. 30 жніўня 1941 г. ва ўрочышчы Іванаўшчына 1,2 тыс. яўрэяў з Лагойска і в. Гайна (цяпер аграгарадок у Лагойскім раёне). У верасні 1941 г. у гэтым месцы было расстраляна яшчэ 100 яўрэяў, а таксама ў 1941–1943 гг. 300 чалавек іншых нацыянальнасцей, у т. л. ваеннапалонных.
У раёне дзейнічалі: Лагойскі падпольны райкам КП(б)Б і Лагойскі падпольны райкам ЛКСМБ, партызанская брыгада «Жалязняк» (Мінскай вобласці), партызанская брыгада 1‑я Антыфашысцкая, партызанская брыгада імя М. І. Калініна (Мінскай вобласці, камандзір З. І. Нянахаў), партызанская брыгада «Дзядзькі Колі», партызанская брыгада імя М. В. Фрунзэ, партызанская брыгада Лагойская «Бальшавік», партызанская брыгада «Народныя мсціўцы» імя В. Т. Варанянскага, партызанская брыгада «Смерць фашызму» і партызанская брыгада «Штурмавая», партызанскі атрад «Мясцовыя»; выдавалася падпольная газета «За Совецкую Беларусь», орган Лагойскага падпольнага райкама КП(б)Б.
У ноч на 23 снежня 1942 г. партызаны брыгады «Штурмавая» правялі аперацыю па разгроме ў Лагойску нямецка-фашысцкага гарнізона (гл. Лагойскі бой 1942 г.).
Лагойск вызвалены 2 ліпеня 1944 г. воінамі 11‑й гвардзейскай стралковай дывізіі (генерал-маёр М. Г. Цыганаў) 16‑га гвардзейскага стралковага корпуса 11‑й гвардзейскай арміі 3‑га Беларускага фронту і партызанамі Лагойскай партызанскай брыгады «Бальшавік» (камандзір Л. Л. Марозаў) у выніку Мінскай аперацыі 1944 г.
У Лагойску знаходзяцца:
брацкія могілкі савецкіх воінаў і партызан, магіла былога жыхара в. Хатынь Лагойскага раёна І. І. Камінскага, магілы ахвяр фашызму (на пахаваннях устаноўлены помнікі);
помнік партызанцы Н. Я. Харчанка;
памятны знак ахвярам фашызму ва ўрочышчы Іванаўшчына (за 1,5 км на паўночны захад ад горада);
мемарыяльныя дошкі ў гонар вызвалення Лагойска і ў гонар партызанскай брыгады «Штурмавая», медыцынскім работнікам Лагойшчыны, Герою Савецкага Саюза А. М. Меркушаву.
Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Мінская вобласць. Кн. 1 / Рэдкал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1987.
Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941–1945: энцыклапедыя / Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1990.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: у 6 т. Т. 4: Кадэты—Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1997.
Гарады і вёскі Беларусі: энцыклапедыя: у 10 т. Т. 8. Кн. 3: Мінская вобласць / Рэдкал.: Т. У. Бялова [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2012.
Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Лагойскага раёна: у 2 кн. Кн. 1 / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2003.
Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Лагойскага раёна: у 2 кн. Кн. 2 / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2004.
Памяць. Беларусь. Рэспубліканская кніга / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1995.
Памяць Беларусі. Рэспубліканская кніга / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2005.
Численность населения СССР на 17 января 1939 года. По районам, районным центрам, городам, рабочим посёлкам и крупным сельским населённым пунктам. – Москва: Госпланиздат, 1941.
Свидетельствуют палачи: уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941–1944 гг.: документы и материалы / сост.: В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. – Минск: Национальный архив Республики Беларусь, 2009.
Холокост в Беларуси: трагедия и память: документы и материалы / сост.: В. Д. Селеменев (руководитель) [и др.]. – Минск: Колорград, 2022
Без срока давности. Беларусь: преступления нацистов и их пособников против мирного населения на оккупированной территории БССР в годы Великой Отечественной войны. Минская область: Сборник архивных документов и материалов / Редкол.: А. К. Демянюк [и др.]. – Минск: Национальный архив Республики Беларусь; – Москва: Фонд «Историческая память», 2022.
Партизанские формирования Белоруссии в годы Великой Отечественной войны (июнь 1941 — июль 1944) / А. Л. Манаенков (руководитель) [и др.]. – Минск: Беларусь, 1983.
Шомоди В. Э. Маршрутами народной славы: учебное пособие для педагогов и воспитателей. – Минск: Университетское, 2001.
Ботвинник М. Б. Памятники геноцида евреев Беларуси. – Минск: Беларуская навука, 2000.
Винница Г. Р. Холокост на оккупированной территории Восточной Белоруссии в 1941 – 1944 годах: монография. – Минск: Ковчег, 2014.
