• Гісторыя
• Сучаснае развіццё
• Экалагічны турызм
• Беларускія турыстычныя інтэрнэт-парталы
• Турысцкая індустрыя
• Занятасць
• Лічбавыя трансфармацыі
• Аграэкатурызм пад уплывам лічбавізацыі
• Развіццё вендынгавага бізнесу

Гісторыя

Турызм у Беларусі ўвесь час развіваецца, нягледзячы на розныя перашкоды палітычнага, эканамічнага, сацыяльнага і эпідэміялагічнага характару. Турыстычны бізнес у многіх выпадках з'яўляецца ініцыятарам і эксперыментатарам у асваенні і ўкараненні сучасных перадавых тэхналогій, бесперапынна змяняе формы і спосабы прапановы і прадастаўлення паслуг, адкрывае і асвойвае новыя магчымасці.

Развіццё сферы падарожжаў важна не толькі з эканамічнага, але і з сацыяльнага пункту гледжання, павышаючы талерантнасць і цярпімасць, садзейнічаючы наладжванню міжкультурнага і міжканфесіянальнага дыялогу, стымулюючы ўмацаванне і наладжванне сувязей паміж краінамі і народамі.

З'яўляючыся адной з найбуйнейшых галін сусветнай эканомікі, турызм у цяперашні час спрабуе заняць належнае яму месца і ў эканоміцы нашай дзяржавы. Рэспубліка Беларусь, знаходзячыся ў самым цэнтры Еўропы, недастаткова эфектыўна атрымлівае выгаду з гэтага. Яе перавагамі з'яўляюцца не толькі геаграфічнае становішча, але і гістарычныя і архітэктурныя помнікі, гасціннасць народа, чысціня і дагледжанасць гарадскіх вуліц, прыгожая прырода і інш.

Перавагі выгаднага геаграфічнага становішча краіны выкарыстоўваюцца на працягу тысячы гадоў — яшчэ ў XI—XII стст. па рэках Днепр, Заходняя Дзвіна і іх прытоках праходзіў адзін з найважнейшых гандлёвых шляхоў Сярэдневякоўя «з варагаў у грэкі». Межы Беларусі — з Польшчай на захадзе, Літвой і Латвіяй на паўночным захадзе і поўначы, з Расіяй на ўсходзе і Украінай на поўдні — з улікам цэнтральнага, транзітнага размяшчэння рэспублікі закліканы выконваць не бар'ерныя, а кантактныя функцыі, у т. л. і ў развіцці турызму. Добрасуседскія адносіны з сумежнымі дзяржавамі і агульнасць гістарычнага развіцця служаць перадумовамі турыстычнага абмену.

Развіццё турызму ў любой краіне і рэгіёне залежыць ад комплексу фактараў, умоў і рэсурсаў. Беларусь, не маючы такіх знакавых для турызму рэсурсаў, як мора і горы, мае шэраг пераваг у параўнанні з іншымі краінамі. Сярод іх:

— багаты прыродны патэнцыял (самы стары ў свеце лес — Белавежская пушча) і г. д.;

— старажытная і багатая гісторыя, самабытная культура (у Беларусі налічваецца каля 15 тыс. аб'ектаў, якія маюць гістарычную, архітэктурную і культурную значнасць);

— суседства з краінамі Балтыі, Расіі, Польшчы, якое з'яўляецца сур'ёзным рэсурсам да развіцця прыгранічнага турызму;

— блізкасць да Заходняй Еўропы, Скандынавіі — турыстычнаму рынку з высокім фінансавым патэнцыялам.

Для турыстычнага бізнесу ў Беларусі ёсць багаты і ўнікальны прыродны і культурна-гістарычны патэнцыял. Гэта шырокія лясныя прыродныя комплексы (36 % тэрыторыі краіны); больш за 20 тыс. рэк і ручаёў і больш за 10 тыс. азёр; прыродныя лячэбныя рэсурсы (мінеральныя воды, сапрапелі і інш.); паляўнічыя і рыбалоўныя ўгоддзі, жывапісныя ландшафты для арганізацыі турыстычных паходаў, адпачынку і аздараўлення ў прыродным асяроддзі.

У паўночнай і цэнтральнай частках Беларусі захаваліся ўнікальныя куткі прыроды, якія адрозніваюцца разнастайным ландшафтам і асаблівай маляўнічасцю.

На тэрыторыі Беларусі знаходзяцца праваслаўныя і каталіцкія рэлігійныя цэнтры. Самыя вядомыя з іх — гэта Свята-Успенскі манастыр у аграгарадку Жыровіцы Слонімскага раёна (Гродзенская вобласць) з Жыровіцкай цудатворнай іконай Божай Маці; Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр у Полацку (Віцебская вобласць), дзе знаходзяцца мошчы святой Ефрасінні Полацкай; Свята-Духаў кафедральны сабор у Мінску — галоўны праваслаўны храм у Беларусі, касцёл і кляштар брыгітак у Гродне, касцёл Ушэсця Найсвяцейшай Панны Марыі з Будслаўскім цудатворным абразом Маці Божай у аграгарадку Будслаў Мядзельскага раёна (Мінская вобласць) і інш.

Пачынаючы з 1990‑х гг. з набыццём незалежнасці Беларусі адзначаецца новы курс у ажыццяўленні міжнароднага супрацоўніцтва. Увесь папярэдні перыяд рэспубліка не мела самастойнага выхаду на міжнародны турыстычны рынак, дзелавыя кантакты з міжнароднымі і нацыянальнымі замежнымі турыстычнымі арганізацыямі былі мінімальнымі; працяглы час на дзяржаўным узроўні адсутнічалі адзіны каардынуючы турыстычны орган, нарматыўна-прававая база турызму, а таксама нацыянальныя і рэгіянальныя праграмы яго развіцця; не было турыстычных прадстаўніцтваў, якія займаліся прасоўваннем нацыянальнага турпрадукту. У той жа час лібералізацыя працэдуры выезду грамадзян за мяжу прывяла да істотнага павелічэння колькасці замежных паездак.

З канца 1990‑х гг. у 16 вышэйшых навучальных установах рэспублікі пачалася падрыхтоўка кадраў для турыстычнага комплексу.

У працэсе развіцця турыстычнай сферы ўтварылася ініцыятыўная група прафесіяналаў, якая прыняла рашэнне аб стварэнні ў 1994 г. Беларускай асацыяцыі турыстычных агенцтваў.

Фарміруюцца ўмовы і для развіцця экскурсій. У верасні 1996 г. на геаграфічным факультэце БДУ была створана Асацыяцыя экскурсаводаў і гідаў-перакладчыкаў.

Для развіцця замежнага турызму Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 1 кастрычніка 1996 г. № 389 быў створаны Нацыянальны турыстычны канцэрн «Белінтурыст», які знаходзіўся ў складзе Міністэрства спорту і турызму.

У 2001 г. для рэалізацыі сацыяльнай стратэгіі і палітыкі ў галіне турызму, прапаганды і рэкламы турыстычнага патэнцыялу Беларусі створана Нацыянальнае агенцтва па турызме.

Такім чынам, у перыяд з 1996 па 2001 г. сфарміравалася змешаная дзяржаўна-прыватная сістэма кіравання турызмам, дзейнасць турыстычных фірм пачала ажыццяўляцца ў прававым полі.

Новы этап развіцця турыстычнай сферы ў Рэспубліцы Беларусь, які пачаўся на рубяжы стагоддзяў, характарызуецца арыентацыяй на ўязны турызм. Адбываецца нарастанне працэсаў глабалізацыі і інтэграцыі ў турыстычнай галіне, ствараюцца гасцінічныя і турыстычныя асацыяцыі, саюзы, міжнародныя ўрадавыя і няўрадавыя арганізацыі.

У гэты перыяд завяршылася работа па фарміраванні структуры кіравання турызмам. У 2006 г. створаны Дэпартамент па турызме Міністэрства спорту і турызму Рэспублікі Беларусь.

Ва ўсіх аблвыканкамах і Мінгарвыканкаме ўведзены дадатковыя стаўкі спецыялістаў па турызме і адкрыты філіялы Нацыянальнага агенцтва па турызме.

Пачынаючы з 2005 г. тэндэнцыі, мэты і задачы галіны замацаваны ў дзяржаўных праграмах развіцця турызму, якія прымаюцца на пяцігадовы перыяд.

У кастрычніку 2021 г. прыняты Закон Рэспублікі Беларусь «Аб турызме».

Прынятая Дзяржаўная праграма «Беларусь гасцінная» на 2021–2025 гады, зацверджаная пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 29 студзеня 2021 г. № 58, накіравана на вырашэнне задач дзяржаўнай палітыкі ў сферы турызму. Рэалізацыя Дзяржаўнай праграмы будзе садзейнічаць дасягненню на нацыянальным узроўні Мэт устойлівага развіцця, аб'яўленых Генеральнай Асамблеяй ААН, у т. л. па забеспячэнні адкрытасці, бяспекі і экалагічнай устойлівасці гарадоў і населеных пунктаў, садзейнічанні паступальнаму, усёахопнаму і ўстойліваму эканамічнаму росту, поўнай і прадукцыйнай занятасці, дастойнай рабоце для ўсіх.

У апошнія гады дасягнуты значныя поспехі ў рабоце над якасцю экскурсійнага абслугоўвання ў Рэспубліцы Беларусь — створана сістэма распрацоўкі экскурсійных маршрутаў, навучання і атэстацыі экскурсаводаў і гідаў-перакладчыкаў. У той жа час патрэба ў падрыхтоўцы кваліфікаваных кадраў у экскурсійнай сферы ўзрасла, асабліва спецыялістаў з веданнем такіх моў, як кітайская, польская, італьянская, іўрыт.

Павышэнне пазнавальнасці Беларусі за мяжой, рост колькасці замежных грамадзян, якія прыбылі ў краіну, станоўча паўплывалі на прыцягненне інвестыцый у турыстычную галіну. На рынку гасцінічных паслуг не толькі сталіцы, але і рэгіёнаў у цяперашні час прадстаўлены такія сусветныя гасцінічныя сеткі, як Marriott International, Hilton Hotels&Resorts і інш. Палепшыўся стан гасцінічнай базы. Прадоўжана работа па развіцці сеткі кемпінгаў і кемперных стаянак.

Аналіз выканання мерапрыемстваў Дзяржаўнай праграмы «Беларусь гасцінная» на 2016–2020 гады, зацверджанай пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 23 сакавіка 2016 г. № 232, паказаў, што пастаўленыя задачы ў цэлым вырашаны, адбыліся станоўчыя перамены ў развіцці турыстычнай індустрыі. Значна палепшаны ўмовы для развіцця ўязнога і ўнутранага турызму: лібералізаваны візавы рэжым, спрасцілася працэдура рэгістрацыі замежных грамадзян, павысілася якасць сэрвісу, укаранёна і развіваецца айчынная сістэма анлайн-браніравання Vetliva, Рэспубліка Беларусь з'явілася ў турыстычных рэйтынгах заходніх краін.

Разнастайнасць прыродных, гістарычных і культурных рэсурсаў дазваляе развіваць усе віды турыстычнай дзейнасці: пазнавальны, спартыўна-аздараўленчы, санаторна-курортны, аграэкатурызм, транзітны, дзелавы і рэлігійны (паломніцкі) турызм, арганізацыю паляўнічых тураў і аматарскага рыбалоўства.

У 2020 г. міжнародны турыстычны рынак перажыў наймацнейшы крызіс. На індустрыю турызму негатыўна адбілася пандэмія COVID‑19, якая істотна знізіла турыстычны паток. Закрыццё дзяржаўных граніц, адмена большасці рэгулярных і чартарных пасажырскіх авіяперавозак, прыпыненне працы турыстычных прадпрыемстваў і іншых аб'ектаў турыстычнай інфраструктуры прывялі да поўнамаштабнага крызісу міжнароднага турызму.

У гэтай сітуацыі асаблівую ролю адыгралі смарт-тэхналогіі, якія садзейнічаюць лічбавізацыі турызму і дазволілі турыстычнаму сектару справіцца з новымі выклікамі. Дзякуючы лічбавым рашэнням турызм не толькі здолеў выйсці з крызісу абноўленым і больш устойлівым, але і прадэманстраваў істотны рост, што пацвярджаецца афіцыйнай статыстыкай.

Сучаснае развіццё

З улікам сучасных сусветных тэндэнцый будучы патэнцыял развіцця сферы турызму ў Рэспубліцы Беларусь звязаны з аднаўленнем і прыцягненнем новых турыстычных патокаў з дапамогай лібералізацыі ўмоў наведвання краіны, дыверсіфікацыяй і павышэннем якасці аказання турыстычных паслуг, а таксама павелічэннем інвестыцыйнай прывабнасці сферы турызму.

Кошт тураў, аплачаных арганізаванымі наведвальнікамі, якія прыбылі ў Беларусь, з 2020 па 2023 г. пастаянна павялічваўся. У 2020 г. сума склала 20,3 тыс. руб., у 2022 г. — 65 тыс. руб., у 2023 г. — 96 тыс. руб. Кошт тураў, аплачаных арганізаванымі наведвальнікамі, якія выехалі за межы краіны, узрос з 644 тыс. руб. у 2022 г. да 1 209,7 тыс. руб. у 2023 г.

У 2023 г. грамадзяне Беларусі патрацілі на паездкі за мяжу 143,8 млн долараў ЗША. Для параўнання: у 2020 г. такія выдаткі склалі 116,4 млн долараў ЗША, у 2021 г. — 106,4 млн долараў ЗША, у 2022 г. — 110,8 млн долараў ЗША.

Прыбытак ад аказання турыстычных паслуг у 2023 г. склаў 71,8 тыс. руб., у 2022 г. — 49,6 тыс. руб., тады як у 2020 г. ён дасягаў 464 тыс. руб.

Колькасць занятых у сферы турызму ў 2023 г. (3,5 тыс. чалавек) зменшылася ў параўнанні з 2020 г. (3,87 тыс. чалавек) на 9 %. Гэтая сітуацыя склалася з прычыны наступстваў пандэміі, а таксама пагаршэння інвестыцыйнага клімату і адтоку працоўных рэсурсаў, які прывёў да страт чалавечага капіталу ў турызме. У сувязі з гэтым пакутуе ўся турыстычная інфраструктура — гасцінічны і рэстаранны бізнес, перавозчыкі, турыстычныя арганізацыі. Колькасць арганізацый, якія ажыццяўлялі турыстычную дзейнасць у 2023 г., у параўнанні з 2019 г. зменшылася на 28 %.

Самая вялікая колькасць арганізацый традыцыйна знаходзіцца ў Мінску (539), 126 — у Віцебскай вобласці, 106 — у Гомельскай, 92 — у Брэсцкай, 85 — у Магілёўскай, 82 — у Мінскай, 78 — у Гродзенскай вобласці. Турыстычную дзейнасць ажыццяўляюць арганізацыі, якія знаходзяцца ў прыватнай (950) і ў дзяржаўнай (123) уласнасці.

Паслугі па размяшчэнні турыстаў у 2023 г. прадастаўлялі 600 аб'ектаў (пераважна гэта аб'екты без катэгорыі; у 2023 г. — 331 адзінка). Сярод зорных гатэляў большасць аб'ектаў 3* (34 адзінкі ў 2023 г.).

Самая вялікая колькасць гасцініц (127) засяроджана ў Мінскай вобласці, у Брэсцкай вобласці — 111, у Віцебскай — 91.

У 2023 г. сума выручкі, якая паступіла ад размяшчэння ў гасцініцах і аналагічных сродках размяшчэння, склала 350,3 тыс. руб. і ў параўнанні з 2019 г. павялічылася на 18 %.

Эфектыўнасць рэгулявання турызму ў краіне можна таксама ахарактарызаваць дынамікай колькасці арганізаваных замежных турыстаў і экскурсантаў, якія наведалі Рэспубліку Беларусь. Колькасць арганізаваных турыстаў і экскурсантаў, якія наведалі Беларусь у 2023 г., у параўнанні з 2022 г. павялічылася ў 4 разы. У 2023 г. павялічылася колькасць турыстаў з краін СНД, амаль дасягнула ўзроўню 2019 г. і склала 224,5 тыс. чалавек. Прасочваецца прыкметнае зніжэнне колькасці турыстаў з краін па-за СНД (у 2019 г. — 182,3 тыс. чалавек, у 2023 г. — 1,9 тыс. чалавек). Гэтая сітуацыя ўзнікла з-за ўвядзення новых санкцый супраць Беларусі, у т. л. забарона заходнім авіякампаніям лятаць праз беларускую паветраную прастору, а таксама скарачэнне або спыненне аўта- і чыгуначных зносін з некаторымі замежнымі краінамі.

Турызм — найважнейшы складнік саюзнай інтэграцыі, галоўны элемент культурнага супрацоўніцтва. На грамадзян з Расійскай Федэрацыі прыпадала найбольшая колькасць арганізаваных турыстаў і экскурсантаў (223,7 тыс. чалавек у 2023 г.). Сярод іншых краін былі прадстаўнікі яшчэ 55 дзяржаў. На турыстычных патоках адбіваецца лагістыка, асабліва з краінамі Еўрасаюза. Лідарамі па колькасці наведванняў Беларусі (пасля Расійскай Федэрацыі) у 2023 г. з'яўляліся: Латвія (4,2 тыс. чалавек), Літва (939 чалавек), Эстонія (650 чалавек), Кітай (589 чалавек), Германія (397 чалавек), Турцыя (313 чалавек), Казахстан (229 чалавек).

Аграэкатурызм — дзейнасць, накіраваная на азнаямленне турыстаў з прыродным, сельскагаспадарчым і культурным патэнцыялам рэспублікі, нацыянальнымі традыцыямі ў працэсе адпачынку, аздараўлення, часовага знаходжання ў аграэкасядзібах. Гэты турыстычны прадукт прапануе комплексны пакет паслуг: ад размяшчэння ў сельскай хаце, экскурсій, харчавання да актыўнага ўдзелу ў сельскім жыцці.

У 2021–2023 гг. назіраўся спад адпачынку ў аграсядзібах Беларусі (гл. табліцу).

Дзейнасць суб'ектаў аграэкатурызму за 2018–2023 гг.

Паказчыкі	Год
	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Колькасць суб'ектаў аграэкатурызму	2 473	2 760	2 936	3 150	3 043	2 409
Колькасць турыстаў, абслужаных суб'ектамі аграэкатурызму, чалавек	422 300	514 767	433 300	563 600	559 800	450 415

Максімальная колькасць суб'ектаў аграэкатурызму за апошнія 6 гадоў (2018–2023 гг.) была зарэгістравана ў 2021 г. Да 2023 г. іх колькасць знізілася на 23 % у параўнанні з 2021 г. На 20 % адзначаны спад колькасці турыстаў, якія адпачывалі ў «беларускай вёсцы», — 450 тыс. чалавек у 2003 г. (563,6 тыс. чалавек у 2021 г.). Гэта выклікана эпідэміялагічнай сітуацыяй у свеце, закрыццём граніц большасці дзяржаў — рэцэпіентаў міжнароднага турызму, а таксама санкцыйным ціскам на Беларусь. Большасць турыстаў, якія наведалі беларускія аграсядзібы, прыпадае на грамадзян Беларусі (98 %). Сярэдняя працягласць знаходжання турыстаў у аграсядзібах складае 2–3 дні. Сярод замежных аграэкатурыстаў Беларусі (з краін па-за СНД) вялікую долю ў 2023 г. займалі грамадзяне Латвіі (29,5 %), Германіі (15,6 %) і Кітая (11,1 %).

У мэтах павышэння якасці турыстычных паслуг, урэгулявання дзейнасці ў гэтай сферы, а таксама выключэння магчымасці вядзення гасцінічнага або рэстараннага бізнесу пад выглядам аграэкасядзіб прыняты Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 кастрычніка 2022 г. № 351 «Аб развіцці аграэкатурызму». З 1 ліпеня 2023 г. на турыстычным рынку засталіся толькі тыя аграсядзібы, якія прайшлі ўсе заканадаўчыя і адміністрацыйныя працэдуры. Па стане на красавік 2024 г. колькасць афіцыйна зарэгістраваных сядзіб скарацілася да 1 290, шмат у чым гэтаму садзейнічалі змены ў заканадаўстве. Указам вызначаны пералік умоў, пры якіх суб’екты могуць ажыццяўляць сваю дзейнасць у сферы аграэкатурызму: колькасць жылых пакояў у доме, вядзенне асабістай падсобнай гаспадаркі, наяўнасць магчымасцей для азнаямлення аграэкатурыстаў з прыроднымі, сельскагаспадарчымі і архітэктурнымі аб’ектамі, нацыянальнымі традыцыямі адпаведнай мясцовасці і інш. Замацавана патрабаванне правядзення майстар-класаў, накіраваных на азнаямленне наведвальнікаў з рамёствамі і нацыянальнымі традыцыямі рэгіёна. У мэтах абароны правоў грамадзян, якія пражываюць па суседстве з аграсядзібамі, выключана магчымасць весці такім аб’ектам гасцінічны або рэстаранны бізнес. Права выдачы дазволу на вядзенне дзейнасці ў сферы аграэкатурызму дадзена райвыканкамам.

У агратурызме прынята выдзяляць чатыры катэгорыі якасці. У розных краінах яны абазначаюцца па-рознаму: у Францыі — «каласкамі», у Літве — «бусламі», у Латвіі — «матылькамі». Згодна са стандартамі БГА «Адпачынак у вёсцы» ў Беларусі катэгорыі абазначаюць сімвалам «зялёны пеўнік». Колькасць «пеўнікаў» павялічваецца ў адпаведнасці з павышэннем узроўню і якасці абслугоўвання і колькасці паслуг. Патрабаванні да кожнай катэгорыі сядзіб былі распрацаваны на аснове лепшых еўрапейскіх практык і адаптаваны да беларускай рэальнасці.

Для таго каб быць аднесенай да той ці іншай катэгорыі, сядзіба павінна адпавядаць цэламу шэрагу ўмоў. У першую чаргу гэта набор агульных патрабаванняў да ўсіх катэгорый сельскіх сядзіб (забеспячэнне бяспекі жыцця і здароўя гасцей, захаванасці іх маёмасці, пажарнай бяспекі, захаванне агульных санітарных норм і правілаў і г. д.). Для кожнай катэгорыі сядзіб распрацаваны спіс патрабаванняў, якія распаўсюджваюцца на будынак і прылеглую да яго тэрыторыю, тэхнічнае абсталяванне, абсталяванне пакояў (плошчаў), саміх гаспадароў сельскай сядзібы і інш.

У сярэдзіне студзеня 2014 г. першы сертыфікат ад БГА «Адпачынак у вёсцы» аб прысваенні найвышэйшай катэгорыі якасці — «чатыры пеўні» — атрымала сядзіба «Лясная паляна» (Лагойскі раён Мінскай вобласці).

Правядзенне сертыфікацыі сельскіх сядзіб дае станоўчы эфект. Наяўнасць сертыфіката ў сядзібы з'яўляецца пэўнай гарантыяй якасці аказваемых паслуг, а для гаспадароў сядзіб гэта дадатковая канкурэнтная перавага, для ўсёй галіны ў цэлым — павышэнне даверу і паляпшэнне іміджу.

Развіваецца таксама лячэбна-аздараўленчы турызм. Гісторыя санаторна-курортнага аздараўлення ў Беларусі пачалася яшчэ ў сярэдзіне ХІХ ст., аднак правобразы санаторыяў існавалі і раней. Ужо ў XVI ст. на еўрапейскіх картах адзначаліся крыніцы лекавых вод у Баркоўшчыне (Ушацкі раён Віцебскай вобласці). Да 1830 г. там існавала лячэбніца, дзе прымалі ванны і пілі мінеральную ваду. У 1855 г. лекар Неміроўскі стварыў у гэтых мясцінах прыватны санаторый, куды прыязджалі лячыцца з усёй Еўропы. У наш час у старажытнай курортнай зоне знаходзіцца санаторый «Лясныя азёры».

У 1892 г. таленавіты беларускі вучоны-фізік, урач і вынаходнік Я. Наркевіч-Ёдка адкрыў у сваім маёнтку Наднёман (Уздзенскі раён Мінскай вобласці) санаторый «Над-Нёман». У наваколлі былога маёнтка ў цяперашні час працуе санаторый «Пад'ельнікі».

У пачатку​​ XX ст. існавалі летнія санаторыі ў вёсках Навінкі (1904 г.) і Смаргоўка (1913 г.) пад Мінскам. Першымі ў БССР былі адкрыты санаторыі ва ўрочышчы Баркоўшчына Ушацкага раёна (1919 г.), «Сасноўка» (1921 г.), «Чонкі» (1922 г.).

Большасць санаторыяў была пабудавана ў апошнія дзесяцігоддзі. Сярод найбуйнейшых курортаў Беларусі — Нарач, Ждановічы, Рагачоў, Ушачы. Папулярныя і малыя курорты: Бабруйск, Лётцы, Чонкі. Беларускія санаторыі пабудаваны ў экалагічна чыстых зонах — у сасновых барах, па берагах азёр і рэк. Многія з іх знаходзяцца ў непасрэднай блізкасці або на тэрыторыі ахоўных прыродных зон, у т. л. найбуйнейшых дзяржаўных запаведнікаў: Нацыянальны парк «Нарачанскі» (11 санаторна-курортных і аздараўленчых устаноў); Бярэзінскі біясферны запаведнік (санаторыі «Баравое», «Лясное»); Нацыянальны парк «Белавежская пушча» (санаторый «Белая Вежа»); Нацыянальны парк «Браслаўскія азёры» (дзіцячы санаторый «Расінка»).

У 2019 г. функцыянавала 492 санаторна-курортныя, аздараўленчыя арганізацыі і іншыя спецыялізаваныя сродкі размяшчэння, да 2023 г. іх колькасць скарацілася на 6 %. Асноўную масу складаюць санаторна-курортныя арганізацыі ў разнастайных арганізацыйна-эканамічных формах ад вытворчых прадпрыемстваў і арганізацый Рэспублікі Беларусь.

У здраўніцах Беларусі прапаноўваецца шырокі спектр медыцынскіх паслуг рознага профілю з прымяненнем самага сучаснага абсталявання і ўнікальных методык лячэння. Размяшчаючыся ў экалагічна чыстых раёнах краіны паблізу рэк, азёр, мінеральных крыніц і лекавых гразей, здраўніцы выкарыстоўваюць рэсурсы навакольнага прыроднага асяроддзя для аднаўлення здароўя адпачывальнікаў.

Асноўныя прыярытэты дзейнасці санаторна-курортных і аздараўленчых комплексаў:

• выяўленне магчымых захворванняў на ранніх стадыях;

• эфектыўнае аднаўленчае лячэнне арганізма, аслабленага ў выніку хранічных захворванняў, перанесеных траўм, інфекцый, стрэсаў, прыродна-кліматычных умоў пражывання;

• папярэджанне развіцця асобных катэгорый хвароб, выкарыстанне эфектыўных метадаў уздзеяння для іх рэгрэсіі;

• актывізацыя ахоўных функцый арганізма ў барацьбе з негатыўнымі ўмовамі, якія аслабляюць імунітэт.

У санаторна-курортных, аздараўленчых арганізацыях і іншых спецыялізаваных сродках размяшчэння ў 2023 г. пабывала 1 026 тыс. чалавек (на 156,6 тыс. чалавек больш, чым у 2019 г.; павелічэнне на 15 %).

Беларусь як краіна лячэбна-аздараўленчага турызму карыстаецца папулярнасцю не толькі ў грамадзян Рэспублікі Беларусь, але і турыстаў з Расіі і блізкага замежжа. Беларускія санаторыі прывабныя для грамадзян іншых дзяржаў суадносінамі цаны і якасці паслуг, высокай якасцю харчавання, бяспекай адпачынку і г. д.

Экалагічны турызм

Экатурызм прызнаецца адным з самых маладых відаў турызму і разглядаецца ў якасці актыўнай формы рэкрэацыі, заснаванай на разумным выкарыстанні прыродных рэсурсаў. Унікальнасць экатурызму ў тым, што, выступаючы перспектыўнай эканамічна выгаднай сферай турыстычнай дзейнасці, пры правільнай яго арганізацыі ён будзе садзейнічаць і захаванню навакольнага асяроддзя. Нягледзячы на тое, што экатурызм выдзелены ў якасці самастойнага віду турызму (Закон Рэспублікі Беларусь ад 25 лістапада 1999 г. № 326‑З «Аб турызме»), дзеючыя нарматыўныя і прававыя акты, актыўна выкарыстоўваючы гэты тэрмін, не раскрываюць яго значэнне.

Закон Рэспублікі Беларусь ад 26 лістапада 1992 г. № 1982‑XII «Аб ахове навакольнага асяроддзя» не змяшчае норм аб экалагічным турызме, але пры гэтым замацоўвае патрабаванні ў галіне аховы навакольнага асяроддзя пры ажыццяўленні турыстычных падарожжаў (артыкул 74). Выкарыстоўваецца, але не раскрываецца тэрмін «экалагічны турызм» і ў Законе Рэспублікі Беларусь ад 20 кастрычніка 1994 г. № 335‑XII «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях».

Для захавання ўнікальнай прыроды, рэдкіх і знікаючых відаў раслін і жывёл створана сістэма асабліва ахоўных прыродных тэрыторый (ААПТ), прывабных для развіцця турыстычнай дзейнасці. Сістэма беларускіх ААПТ уключае 1 354 аб’екты, у т. л. адзін запаведнік, 4 нацыянальныя паркі, 376 заказнікаў і 973 помнікі прыроды рэспубліканскага і мясцовага значэння. Агульная плошча ААПТ складае 1,9 млн га, або 9,1 % тэрыторыі Беларусі.

У той жа час Нацыянальная стратэгія развіцця сістэмы асабліва ахоўных прыродных тэрыторый да 1 студзеня 2030 г., зацверджаная пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 2 ліпеня 2014 г. № 649 «Аб развіцці сістэмы асабліва ахоўных прыродных тэрыторый», вызначае развіццё экалагічнага турызму і дае яго вызначэнне. Пад экалагічным турызмам разумеецца «турыстычнае падарожжа, а таксама дзейнасць юрыдычных асоб, фізічных асоб, у т. л. індывідуальных прадпрымальнікаў, па яго арганізацыі на асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях у мэтах вывучэння прыроднай і культурнай спадчыны і атрымання станоўчых эмоцый ад сувязі з прыродай, агляду культурных каштоўнасцей пры адсутнасці негатыўнага ўздзеяння на прыродныя комплексы і аб’екты, садзейнічання захаванню біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці натуральных экалагічных сістэм, устойліваму развіццю рэгіёнаў і паляпшэнню дабрабыту мясцовага насельніцтва».

Стратэгія ў якасці аб'екта экатурызму ў Рэспубліцы Беларусь вызначае асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі. У экатурызм уключаюцца наступныя напрамкі: назіранне за птушкамі (бёрдвотчынг) і дзікімі жывёламі, фотапаляванне; сплавы на байдарках, каяках, плытах; размяшчэнне ў кемпінгах (абсталяваным летнім лагеры для аўтатурыстаў з месцамі для ўстаноўкі палатак, душам і прыбіральняй) і глэмпінгах (разнавіднасць кемпінга, якая аб'ядноўвае ў сабе камфорт гасцінічнага нумара з магчымасцю адпачынку на прыродзе); экскурсіі па экасцежках у запаведнікі, на балоты і нават у гарадской мяжы; пешаходныя прагулкі з аздараўленчымі і пазнавальнымі мэтамі ў сельскай, часам у гарадской мясцовасці (хайкінг); пешаходныя прагулкі з амуніцыяй як правіла больш за адзін дзень (трэкінг); аграэкатурызм, арыентаваны на выкарыстанне рэсурсаў сельскай мясцовасці і яе асаблівасцей; экскурсіі ў зону адчужэння Чарнобыльскай АЭС (Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік); экапрамысловыя экскурсіі на сметнікі і смеццеперапрацоўчыя заводы і інш.

Асноўнай умовай для развіцця экатурызму лічыцца наяўнасць тэрыторый, якія валодаюць унікальнымі ландшафтамі, разнастайнай флорай і фаўнай. Рэспубліка Беларусь адпавядае гэтаму крытэрыю, у сувязі з чым можа прадстаўляць цікавасць як для грамадзян краіны, так і для замежных турыстаў.

Рэкрэацыйныя водныя рэсурсы. Экспертная ацэнка прыдатнасці вадасховішч і азёр дае магчымасць разглядаць большасць з іх як прыдатныя для выкарыстання ў рэкрэацыйных мэтах на рэспубліканскім узроўні. На мясцовым узроўні могуць быць выкарыстаны практычна ўсе вадасховішчы і азёры Беларусі.

Значная частка рэк, якія праходзяць на тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваецца ў рэкрэацыйных мэтах. На іх берагах створаны зоны адпачынку і курорты. Найбольш спрыяльнымі для рэкрэацыі з'яўляюцца рэкі Днепр, Сож, Бярэзіна, Нёман, Заходняя Дзвіна, Мухавец. З улікам тэмпературнага рэжыму, які склаўся, камфортны перыяд рэкрэацыі на рэках складае 150–170 дзён у годзе.

Існуючы патэнцыял водных рэсурсаў дазваляе разглядаць водны турызм і адпачынак на водных аб'ектах як адзін з прыярытэтных напрамкаў развіцця ўнутранага турызму. Штогод рашэннем мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў вызначаюцца месцы карыстання павярхоўнымі воднымі аб'ектамі для рэкрэацыі, спорту і турызму. Згодна з зацверджанымі планамі праводзіцца шэраг мерапрыемстваў па ўладкаванні зон адпачынку малымі архітэктурнымі формамі, кантэйнерамі для смецця, шлагбаўмамі, папераджальнымі аншлагамі аб абмежаванні дзейнасці ў прыбярэжных палосах, прадугледжаных заканадаўствам.

Усяго на тэрыторыі Беларусі зацверджана больш за 500 зон адпачынку на водных аб'ектах з улікам магчымасці арганізацыі выратавальных станцый і пастоў. Да зон адпачынку арганізаваны пад'язныя дарогі для заезду аўтатранспарту, устаноўлены шлагбаўмы, якія прадухіляюць несанкцыянаваны заезд у зоны адпачынку, добраўпарадкаваны арганізаваныя стаянкі аўтатранспарту, устаноўлены інфармацыйныя знакі.

Водны турызм у Беларусі развіваецца па двух напрамках:

• спартыўны — арыентаваны на ўдзел турыстаў-прафесіяналаў, выпуск груп на маршрут ажыццяўляюць маршрутна-кваліфікацыйныя камісіі. Развіццё гэтага напрамку ажыццяўляе грамадскае аб'яднанне «Рэспубліканскі турысцка-спартыўны саюз» сумесна з Міністэрствам спорту і турызму;

• камерцыйны — арыентаваны на аматараў, дзе падарожжа плануецца пад іх запыты і перавагі. Пры гэтым адсутнічаюць патрабаванні абавязковай рэгістрацыі і сертыфікацыі арганізацый і асоб, якія прадстаўляюць такія паслугі.

У Беларусі дзейнічаюць рэгулярныя турыстычныя маршруты — водныя круізы, арганізаваныя па сістэме «ўсё ўключана», аднадзённыя кароткатэрміновыя прагулачныя маршруты на розных відах воднага транспарту.

Самым шматлікім сектарам у экалагічным водным турызме з'яўляюцца сплавы на байдарках. Дадзены від экалагічнага турызму практычна не мае ўзроставых абмежаванняў і падыходзіць у т. л. і для сямейнага адпачынку. Адным з самых папулярных водных аб'ектаў для сплаваў з'яўляецца рака Іслач, што абумоўлена маляўнічым пейзажам, блізкасцю да г. Мінска (30–40 км), дынамічным маршрутам з прычыны наяўнасці мноства прытопленых карчоў, паваленых дрэў і астаткаў мастоў. Зарэгістравана вялікая колькасць турыстычных кампаній, якія арганізуюць водныя паходы. Падарожнікам прапануюць сплавы на адзін, два, тры і чатыры дні з начлегамі ў сядзібах ці ў лесе.

Рэкрэацыйныя рэсурсы лясоў па сваёй сацыяльна-эканамічнай значнасці не саступаюць сыравінным рэсурсам лесу і ўяўляюць сабой сукупнасць прыродна-тэхнічных, сацыяльна-эканамічных уласцівасцей і элементаў лесу, якія садзейнічаюць аднаўленню і развіццю духоўных і фізічных сіл чалавека.

У Беларусі лясная рэкрэацыя, якая прадугледжвае знаходжанне насельніцтва ў лесе з мэтай аздараўлення, адпачынку, турызму, удзелу ў аздараўленчых, турыстычных, іншых рэкрэацыйных і (або) спартыўна-масавых, фізкультурна-аздараўленчых і спартыўных мерапрыемствах з'яўляецца самастойным відам лесакарыстання. Папулярнаць дадзенага віду адпачынку абумоўлена разнастайнасцю ўнікальных і каштоўных натуральных прыродных ландшафтаў, экасістэм. Больш за 17 % усёй лесапакрытай плошчы выкарыстоўваецца ў рэкрэацыйных мэтах.

У адпаведнасці з Лясным кодэксам Рэспублікі Беларусь грамадзяне маюць права свабодна перамяшчацца па лесе і збіраць дзікія плады, ягады, арэхі, грыбы, іншыя прадукты харчавання, лясныя рэсурсы і лекавыя расліны для задавальнення ўласных патрэб.

Канцэпцыя развіцця паляўнічай гаспадаркі ў Рэспубліцы Беларусь вызначыла паляўнічы турызм адным з важнейшых напрамкаў развіцця галіны. Для гэтага ў краіне ёсць усе неабходныя ўмовы, у т. л. зручнае геаграфічнае размяшчэнне, магчымасць фотапалявання на рэдкія віды паляўнічых жывёл, прывабны кошт турыстычных паслуг, створаная ў апошнія гады інфраструктура паляўнічых гаспадарак.

Большасць лясгасаў вядуць паляўнічую гаспадарку. З гэтай мэтай пабудаваны і функцыянуюць 90 паляўнічых комплексаў, якія адпавядаюць сучасным патрабаванням для адпачынку.

Экалагічныя сцежкі з'яўляюцца важнай часткай экалагічнага турызму і ўяўляюць сабой спецыяльна абсталяваныя маршруты для правядзення эколага-асветніцкіх і пазнавальных мерапрыемстваў. Мэтамі стварэння такіх аб'ектаў з'яўляюцца забеспячэнне аховы і ўстойлівага выкарыстання прыроднай культурнай спадчыны, прапаганда здаровага ладу жыцця, безматарызаваных форм перамяшчэння, краязнаўчай і экалагічнай асветы, умацаванне культурнай і сацыяльнай самасвядомасці. Падчас руху па экалагічнай сцежцы праз аб'екты, якія маюць прыродаахоўную і эстэтычную каштоўнасць, наведвальнікі атрымліваюць інфармацыю аб экалагічных сістэмах, прыродных аб'ектах, працэсах і з'явах.

Правілы ўладкавання экалагічных сцежак і афармлення аб'ектаў інфраструктуры і рэкрэацыйнага добраўпарадкавання замацаваны ў ТКП 17.12–05–2014 (02120) «Ахова навакольнага асяроддзя і прыродакарыстанне. Тэрыторыі. Правілы распрацоўкі і ўладкавання зялёных маршрутаў і іх частак — экалагічных сцежак, у тым ліку на асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях» (зацверджаны і ўведзены ў дзеянне пастановай Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь ад 22 мая 2014 г. № 5‑Т).

Адзінага пераліку экалагічных сцежак у Беларусі не вядзецца. Абласныя камітэты прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя вядуць улік экалагічных маршрутаў на асабліва ахоўных тэрыторыях, а Мінскі гарадскі камітэт — улічвае такія аб'екты на тэрыторыі сталіцы.

Інфармацыйныя тэхналогіі і мабільныя праграмы для экалагічнага турызму па Беларусі. Рост унутранага турызму і цікавасці да даследавання гісторыка-культурнай спадчыны роднай краіны ў многім садзейнічаў распрацоўцы сучасных праграм і рэсурсаў, якія павышаюць якасць падарожжаў, паскараючы працэсы планавання паездак і пабудовы турыстычных маршрутаў.

Інтэрактыўная карта асабліва ахоўных прыродных тэрыторый нашай краіны размешчана на афіцыйным сайце Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя Рэспублікі Беларусь (рэжым доступу: https://minpriroda.gov.by/ru/svg_map-ru/), змяшчае інфармацыю на беларускай, рускай і англійскай мовах пра ўсе ўнікальныя прыродныя славутасці краіны. Гэта першы ў краіне адзіны партал, прысвечаны экалагічнаму турызму, на якім кожны жадаючы можа азнаёміцца з аб'ектамі прыроднай спадчыны Беларусі.

Плануючы паездку ў заказнікі і нацыянальныя паркі, турысты змогуць знайсці і апісанне паслуг у сферы экатурызму: экскурсіях, пешаходных маршрутах і адукацыйных турах. Акрамя таго, на карце ёсць кантактныя даныя і спасылкі на карысныя анлайн-рэсурсы, якія дапамогуць вывучыць інфармацыю пра пражыванне, харчаванне і бліжэйшыя гістарычныя і культурныя славутасці.

Інтэрактыўны прадукт змяшчае фота/відэа матэрыялы і апісальную інфармацыю пра месцы пражывання знікаючых відаў флоры і фаўны, рэдкія формы рэльефу, крыніцы, маляўнічыя старадаўнія паркі, найпрыгажэйшыя азёры, векавыя дрэвы і насаджэнні, старажытныя валуны і многае іншае.

Лічбавая карта з'яўляецца важным інструментам для захавання біяразнастайнасці Беларусі і распаўсюджвання ведаў аб навакольным асяроддзі. Рэсурс надае значную ўвагу апісанню ўразлівых і рэдкіх відаў раслін і жывёл, якія жывуць на асабліва ахоўных тэрыторыях. Многія з іх уключаны ў новае выданне Чырвонай кнігі Рэспублікі Беларусь. Такі комплексны падыход дапаможа не толькі палепшыць планаванне падарожжаў, але і знізіць негатыўны ўплыў турызму на дзікую прыроду.

Мабільная праграма для экалагічных падарожжаў па Беларусі BY Guide распрацавана ў БДУ ў 2022 г. Праграма дазваляе як выбраць упадабаны маршрут з прапанаваных, так і скласці ўласны. Даступныя фільтры маршрутаў па катэгорыях узроўню складанасці, па тыпе перамяшчэння (пешы, веласіпедны і г. д.), па даступнасці (з дзецьмі, жывёламі, на калясцы і г. д.), па катэгорыі наведвальнага аб'екта (рэлігійныя месцы, этнаграфія, заалогія і батаніка, мастацтва і г. д.), а таксама па вобласці.

На старонцы маршруту даступная разнастайная інфармацыя: даўжыня маршруту, тып, сярэдні час праходжання, даступнасць — прадстаўлена кароткае апісанне, а таксама даецца спасылка на складальніка маршруту, у выпадку калі ім выступае прыродаахоўная ўстанова. Таксама ёсць асобная ўкладка з функцыяй браніравання ў адпаведных установах інвентару, месцаў размяшчэння, запіс на экскурсіі і інш.

У цяперашні час у праграме BY Guide ужо дададзена каля 90 маршрутаў — пешыя, лыжныя і конныя, а таксама веласіпедныя, сплавы на байдарках. Акрамя навігацыі, на карце яшчэ ёсць і «кропкі цікавасці»: месцы адпачынку і харчавання, стаянкі, цікавыя для агляду аб'екты. Праграма дае магчымасць анлайн-браніравання жылля і экскурсій на маршруце.

Важнай і неабходнай функцыяй выступае кантэкстнае акно, якое з'яўляецца пры кожным запуску праграмы, з папярэджаннем аб неабходнасці папярэдне праверыць карту забарон і абмежаванняў на наведванне лясоў у раёнах Рэспублікі Беларусь з прамой гіперспасылкай на адпаведны раздзел сайта Міністэрства лясной гаспадаркі, што ў летні перыяд уяўляе асаблівую актуальнасць.

Мабільная праграма-даведнік Radzima распрацавана Mobile People Labs. Праграма дазваляе планаваць падарожжа і ствараць спісы любімых месцаў, дадаючы ўпадабаныя аб'екты ў Закладкі; будаваць маршруты да ўпадабаных аб'ектаў; фільтраваць аб'екты па катэгорыях на карце. Цяпер у праграме размешчана больш за 500 лакацый і 136 гатовых пешых, водных і веласіпедных маршрутаў і экскурсій па нацыянальных парках і запаведніках, гістарычных мясцінах і славутасцях.

Акрамя навігацыі прадстаўлена інфармацыя аб працягласці праходжання маршруту, кароткая геаграфічная і гістарычная даведка па аб'екце, аб славутасцях, месцы начлегу і аб'екце грамадскага харчавання, якія знаходзяцца паблізу выбранага аб'екта.

Усяго ў праграме выдзелены 4 катэгорыі наведваемых аб'ектаў: запаведныя тэрыторыі (ААПТ Беларусі ўсіх узроўняў), славутасці (помнікі архітэктуры, рэлігійныя збудаванні, музеі, помнікі вайны і іншыя значныя культурныя аб'екты), маршруты (пешыя, веласіпедныя, водныя), экскурсіі (пешыя, водныя, лыжныя і г. д.).

Праграма даступна на чатырох мовах: беларускай, рускай, англійскай і кітайскай.

Віртуальныя туры і інтэрактыўныя карты, размешчаныя на афіцыйных сайтах ААПТ, даюць падарожнікам магчымасць даследаваць месцы прызначэння да пачатку падарожжа і дазваляюць пагрузіцца ў атмасферу месца і азнаёміцца з яго славутасцямі і культурай. Дапоўненая рэальнасць дадае інтэрактыўныя элементы да рэальнага свету, узбагачаючы вопыт вандравання новымі магчымасцямі і ўражаннямі.

Структура турыстычнага попыту на беларускім турыстычным рынку актыўна трансфармуецца ў пошуках аптымальных рашэнняў для падтрымкі турыстычнага бізнесу і спажывецкага попыту; пакуль турызм не аднавіўся. Адбываецца пераарыентацыя турфірм на ўнутраны турызм.

Маштабнасць задач, якія стаяць перад Рэспублікай Беларусь па развіцці турызму як адной з прыярытэтных галін эканомікі, міжгаліновы характар турыстычнай індустрыі, важнасць турызму для аздараўлення насельніцтва і фарміравання здаровага ладу жыцця, выхавання падрастаючага пакалення на пазнанні гісторыка-культурных каштоўнасцей — усё гэта і абумоўлівае тую ўвагу, якую кіраўніцтва Беларусі ўдзяляе пытанням развіцця турызму.

Беларускія турыстычныя інтэрнэт-парталы

Для памяншэння ўплыву негатыўных наступстваў бізнес-працэсы ў турызме ўсё больш пераходзяць у інавацыйную лічбавую прастору — інфармацыйна-камунікацыйнае асяроддзе для ўзаемадзеяння са спажыўцамі паслуг і прасоўвання магчымасцей турыстычных дэстынацый (месцаў прызначэння турысцкага падарожжа).

Пандэмія паскорыла і без таго высокія тэмпы ўкаранення лічбавых тэхналогій ва ўсе этапы фарміравання, прасоўвання і спажывання турпрадукту, унесла карэктывы ў функцыянаванне турыстычнай галіны ў цэлым і ў паводзіны турыстаў у прыватнасці. Турызм і яго стандарты значна адрозніваюцца ад таго, што было на турыстычным рынку яшчэ 10 гадоў таму. Найноўшыя лічбавыя тэхналогіі спрыяюць павелічэнню камфортнасці і інфармаванасці турыстаў. Турыстычны попыт ужо даўно залежыць не толькі ад турагенцтва, але і ад інфраструктуры, даступнасці інфармацыі, ад работы сістэм браніравання, ад інавацыйных тэхналогій «smart-гарадоў».

Інфармацыйная камунікацыйная платформа дазваляе ажыццяўляць дзейнасць па распрацоўцы розных блокаў, сэрвісаў і мабільных дадаткаў, якія дазваляюць рэалізоўваць функцыі, накіраваныя на развіццё сістэмы прасоўвання айчыннага турыстычнага прадукту.

Беларускі турыстычны рынак прадстаўлены інтэрнэт-парталамі, якія садзейнічаюць стварэнню ўнікальнай прапановы і забяспечваюць планаванне індывідуальнага падарожжа з улікам асабістых магчымасцей і пераваг турыста.

Sanatorii.by. На інтэрнэт-партале прадстаўлена інфармацыя аб усіх санаторыях Беларусі (больш за 100 санаторна-курортных арганізацый) з іх падрабязным апісаннем, фота і відэа, медыцынскімі профілямі і лячэбна-дыягнастычнымі кабінетамі, развітой інфраструктурай.

BelTur.by. На інтэрнэт-партале можна знайсці ўсе базы адпачынку, турыстычныя комплексы, гасцініцы, дамы паляўнічага і кемпінгі (больш за 200 аб'ектаў адпачынку), размешчаныя ў натуральных ландшафтах, у нацыянальных парках і заказніках.

BelHotel.by. На інтэрнэт-партале прадстаўлены ўсе гасцініцы Беларусі (каля 300) з падрабязным апісаннем і фота. З дапамогай партала можна забраніраваць гасцініцу любой зорнасці і катэгорыі, размешчаную ў любым горадзе Беларусі.

Ekskursii.by. Інтэрнэт-партал прапануе разнастайныя па тэматыцы і працягласці экскурсійныя маршруты па ўсёй Беларусі (больш за 200) для індывідуальных турыстаў і карпаратыўных груп. Знаёмства з багатым гістарычным мінулым і прыгажосцю сучаснасці (замкі і храмы, нацыянальныя паркі і запаведнікі і інш.).

BelTransfer.by. Інтэрнэт-партал прапануе свае паслугі па арганізацыі трансферу паміж усімі гарадамі ў межах краіны, а таксама арганізацыю паездак з кожнага горада Беларусі, у т. л. трансфер з аэрапортаў, чыгуначных і аўтавакзалаў у любую кропку краіны і назад (у санаторыі, базы адпачынку, гасцініцы).

Belarus-online.by. На дадзеным інтэрнэт-партале сабраны ўсе анлайн-сэрвісы і інтэрнэт-паслугі для працы, адпачынку, пакупак, забаў, заняткаў спортам. Гэта інтэрнэт-крамы, анлайн-курсы, гульні, сэрвісы для знаёмстваў і зносін, прагляду фільмаў, анлайн-тэатры і многае іншае. Акрамя каталога на партале размяшчаюцца ўласныя агляды на папулярныя анлайн-сэрвісы, а таксама каляндар падзей і мерапрыемстваў, у якіх можна паўдзельнічаць, не выходзячы з дому.

bigtrip.by. Гэта анлайн-платформа падбору экскурсійных і аўтобусных тураў ад усіх тураператараў Беларусі. Тут збіраюцца актуальныя паездкі ад 100 тураператараў і паказаны прамыя кантакты аператараў у кожным туры для замовы. Праект bigtrip.by не турагенцтва, але на сайт можна адправіць анлайн-заяўку на тур, патэлефанаваць ці адразу аплаціць тур тураператару.

vetliva.by. Сэрвіс анлайн-браніравання Vetliva аб'ядноўвае на сваёй пляцоўцы ўсе віды турыстычных паслуг у Беларусі. Праект з'яўляецца прадуктам дзяржаўнага прадпрыемства «Цэнтркурорт» Кіраўніцтва справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. На платформе Vetliva сабраны разнастайныя турыстычныя прапановы — ад экскурсій працягласцю некалькі гадзін да сямідзённых тураў па ўсёй краіне. На vetliva.by прадстаўлены беларускія санаторыі розных медыцынскіх профіляў, гасцініцы, хостэлы, аграсядзібы, базы адпачынку і нацыянальныя паркі. Акрамя таго, для гасцей інтэрнэт-рэсурсу падрыхтаваны своеасаблівы гід па Беларусі — у асобным раздзеле прадстаўлены звесткі пра гісторыю, культуру, прыроду краіны, спартыўныя дасягненні і вядомыя беларускія брэнды, магчымасці для шопінгу і забаў. Карыснай для турыстаў будзе інфармацыя пра візы, скідкі і папулярныя прапановы, а таксама каляндар падзей.

На ўсіх парталах аб'екты адпачынку і экскурсіі размешчаны з указаннем кошту; створана зручная сістэма браніравання, з дапамогай якой можна забраніраваць пуцёўкі ў любы выбраны аб'ект (санаторый, базу адпачынку, сядзібу, гасцініцу і інш.) або заказаць турыстычныя паслугі (экскурсіі, трансфер) у рэжыме анлайн.

Турысцкая індустрыя

Занятасць

У Праграме сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2021–2025 гады ў главе 6 «Умацаванне эканамічнага патэнцыялу» п. 6.5 па паскораным развіцці сферы паслуг выдзяляецца турыстычная індустрыя, дзе адзначаецца, што трэба будзе засяродзіцца на фарміраванні культуры адпачынку ў Беларусі, папулярызацыі адпачынку і аздараўлення, а таксама падарожжа ўнутры краіны.

З эканамічных пазіцый развіццё турызму аказвае значны ўплыў, па‑першае, на фарміраванне ўнутранага валавога прадукту (ВУП), эфектыўнае функцыянаванне сукупнасці галін эканомікі (гандаль, транспарт, сувязь, будаўніцтва, вытворчасць і продаж тавараў), а па‑другое — на стварэнне новых рабочых месцаў, што садзейнічае забеспячэнню занятасці насельніцтва. Па дадзеных афіцыйнай статыстыкі, згодна з вынікамі пабудовы дапаможнага рахунку турызму Рэспублікі Беларусь, уклад сферы турызму ў ВУП з улікам знешніх фактараў меў варыяцыйны характар: у 2016 г. — 2,2 %; 2018 г. — 2,5 %; 2020 г. — 1,4 %.

Для развіцця туріндустрыі патрабуецца адпаведная інфраструктура (размяшчэнне, харчаванне, транспартная сетка, медабслугоўванне, страхаванне, бяспека, сродкі сувязі, камунальная сфера, аб'екты культурнай спадчыны, індустрыя забаў і інш.) з наяўнасцю турыстычных рэсурсаў, кваліфікаваных кадраў адпаведнай спецыяльнасці. Турызм забяспечвае прыток валюты ў краіну, загрузку гасцінічных комплексаў, забаўляльных цэнтраў, паляпшэнне інфраструктуры, садзейнічаючы тым самым эканамічнаму росту краіны. Індустрыя турызму заснавана на выкарыстанні мясцовых турыстычных рэсурсаў, з задзейнічаннем суб'ектаў гаспадарання малога і сярэдняга бізнесу, у ходзе якога даход атрымліваюць як прадпрымальнікі, так і дзяржава. У адрозненне ад занятасці ў іншых сферах і відах эканамічнай дзейнасці, турыстычная індустрыя мае свае асаблівасці (рыс.1).

Працэс стварэння і спажывання турыстычных паслуг у большасці выпадкаў прадугледжвае асабісты кантакт выканаўцы паслугі з яе спажыўцом, усебаковы ўлік індывідуальных пераваг і запатрабаванняў кліентаў. Асаблівасць занятасці ў сферы турызму заключаецца ў характары сезоннасці, якая выяўляецца ў нераўнамернасці турыстычных патокаў: рост попыту на турпаслугі ў летні перыяд і пры працяглых святочных выхадных. Занятасць у туріндустрыі характарызуецца складам работнікаў з розным узроўнем кваліфікацыі (ад базавага сярэдняга ўзроўню — пакаёўкі, афіцыянты, кухонныя работнікі — да кадраў вышэйшай навуковай кваліфікацыі, так званы кіруючы склад).

Турызм ахоплівае мноства разнастайных сектараў эканомікі, што ўскладняе дакладную адзнаку колькасці работнікаў, занятых у сферы турызму. Паводле зборных груповак па відах эканамічнай дзейнасці ў адпаведнасці з Агульнадзяржаўным класіфікатарам Рэспублікі Беларусь АКРБ 005–2011 «Віды эканамічнай дзейнасці», сфера турызму ўключае: размяшчэнне наведвальнікаў; дзейнасць па прадастаўленні паслуг грамадскага харчавання; пасажырскія перавозкі чыгуначным, аўтамабільным, водным і паветраным транспартам; турыстычную дзейнасць і паслугі па браніраванні; дзейнасць у сферы культуры, спорту і вольнага часу; рознічны гандаль з характэрнымі для турызму краіны таварамі; дзейнасць, звязаную з вытворчасцю сумежных турыстычных прадуктаў. Рэальная ацэнка ўскладняецца з-за спецыфічнага характару працы і разнастайных сувязей паміж турысцкім сектарам і іншымі сектарамі эканомікі.

Развіццё сферы туріндустрыі стварае шмат працоўных месцаў у краінах незалежна ад узроўню іх развіцця і з'яўляецца вызначальным для невялікіх краін, якія істотна залежаць ад дадзенай сферы паслуг. У буйных індустрыяльных краінах у турысцкай галіне працуе ў сярэднім каля 5 % працаздольнага насельніцтва.

Па даных Сусветнай турысцкай арганізацыі (СТА), комплекснае абслугоўванне аднаго турыста эквівалентна стварэнню 9 новых працоўных месцаў, кошт стварэння якіх у некалькі разоў ніжэй у параўнанні з іншымі галінамі народнай гаспадаркі. Вялікая частка працуючых у турызме занята ў гасцінічным і рэстаранным бізнесе, транспартнай сферы і турыстычных агенцтвах, а прамы эфект занятасці звязаны ў першую чаргу з непасрэдным абслугоўваннем турыстаў. У сярэднім на аднаго работніка, занятага ў турысцкай галіне, прыпадае 1,5 чалавека, занятых у спадарожных галінах (гандлі, бытавым абслугоўванні, сувязі, страхаванні і інш.).

Эканамічная сітуацыя, якая складваецца ў Беларусі, непасрэдна адбілася на паказчыках развіцця турызму, мае варыяцыйны характар, звязаны як з пандэміяй COVID‑19 у канцы 2019 г., так і з увядзеннем санкцый заходніх краін у 2022 г. Колькасць арганізацый, якія ажыццяўлялі турыстычную дзейнасць, скарацілася з 2018 па 2023 г. на чвэрць. Колькасць занятых у сферы турызму паменшылася пасля 2020 г., што абумоўлена шэрагам прычын: зніжэнне занятага насельніцтва ў эканоміцы ў цэлым; сацыяльна-эканамічным становішчам у краіне з-за ўздзеяння знешніх фактараў, якія прыводзяць да турбулентнага стану эканомікі.

У структуры занятых у турысцкай галіне на працягу апошніх чатырох гадоў з 2020 г. па 2023 г. іх доля ў агульнай колькасці занятых у эканоміцы застаецца стабільнай на ўзроўні 4,5 %, што сведчыць аб запатрабаванасці галіны і патэнцыяле яе развіцця.

Лічбавыя трансфармацыі

На практыку фарміравання турысцкай індустрыі ўплывае мноства фактараў, галоўным з якіх у наш час выступае шырокае выкарыстанне лічбавых тэхналогій з прычыны росту колькасці мабільных прылад, павелічэння прасоўвання лічбавай прадукцыі, актыўнага выкарыстання мабільных праграм. Сучасны турыстычны бізнес немагчымы без выкарыстання інтэрнэту, прычым працуючага пастаянна і высакахуткаснага, які дазваляе хутка і аператыўна вырашаць задачы кліентаў. Лічбавыя тэхналогіі радыкальна змянілі лад жыцця, вольны час, адпачынак, мабільнасць і турызм ва ўсіх яго формах, спрасцілі пошук, сістэматызацыю і захоўванне вялікіх даных. Мабільнасць турыстаў, якая расце, іх імклівы пераход з настольнага камп’ютара ў мабільныя прылады для аптымізацыі сваіх паездак і разрастанне транспартных сістэм дазволяць аператыўней ажыццяўляць працэдуру фарміравання тураў, хутчэй і фінансава выгадней дабірацца да месцаў адпачынку. Сфера турызму сутыкаецца з новымі выклікамі, прыкметна тэндэнцыя па зніжэнні колькасці пасрэднікаў паміж спажыўцом і паслугай, якая яго цікавіць. Многія сэрвісы масавага выкарыстання спрашчаюць і аўтаматызуюцца: адзіныя транспартныя сістэмы і праязныя білеты, інструменты для выбудоўвання лагістыкі індывідуальных паездак, аўтаматызаваныя дыспетчарскія для сінхранізацыі індывідуальнага грамадскага транспарту, сэрвісныя робаты, электронныя гіды і прылады для сінхроннага перакладу. З павелічэннем колькасці даных, якія захоўваюцца і апрацоўваюцца лічбавымі платформамі, узрастае рызыка ўцечкі даных і кібератак, што патрабуе ад персаналу ведаў у вобласці кібербяспекі.

З развіццём лічбавай эканомікі прыкметную колькасць аперацый бяруць на сябе машыны. У сферы турызму і гасціннасці актыўна развіваюцца лічбавыя тэхналогіі, у прыватнасці:

Інтэрнэт рэчаў (Internet of Things — далей IoT) — размяшчэнне сэнсараў на прадметах турызму і гасціннасці (аб'екты агляду, багаж і інш.), датчыкаў у разумным гатэлі, якія падключаны да сеткі інтэрнэт і звязаны з карыстальнікам праз мабільныя праграмы. IoT цесна звязаны з персаналізаваным абслугоўваннем падарожнікаў і дапамагае канцэнтраваць даныя аб перавагах кліентаў, падстроіць навакольныя ўмовы пад патрабаваныя параметры (асвятленне, тэмпература вады і паветра, узровень шуму і інш.).

Тэхналогіі вялікіх даных (Big Data) — велізарныя масівы інфармацыі выкарыстоўваюцца для збору статыстыкі, аналізу, прыняцця рашэнняў і складання прагнозаў. У цяперашні час крыніцамі Big Data для рынку турызму выступаюць банкі, тэлевізары і digital-кампаніі (пошукавікі, агрэгатары падарожжаў), сацсеткі. Аналіз вялізнага масіву дэперсаналізаванай агрэгаванай інфармацыі можа выступаць асновай для распрацоўкі рэкамендацый мясцовым органам улады па развіцці інфраструктуры, будаўніцтве новых турыстычных аб'ектаў.

Штучны інтэлект у сферы турызму прымяняецца ў напрамках: кіраванне даходнасцю для гатэляў і авіякампаній, аўтаматызацыя ў абслугоўванні самалётаў, персаналізацыя пры механізме браніравання, эфектыўнае кіраванне трафікам для ажыўленых аэрапортаў, прымяненне чат-ботаў на сайтах турыстычных кампаній. Тэхналогіі штучнага інтэлекту дазваляюць вырашаць відавочныя задачы як падбор рэкамендацый, а таксама справіцца з нетрывіяльнымі праблемамі (апрацоўка запытаў гасцей у выглядзе віртуальных асістэнтаў і кансьержаў, якія хутчэй і больш эфектыўна задавальняюць патрэбы кліентаў).

Рабатызацыя функцый супрацоўнікаў гасцініцы (выкарыстанне робат-пасыльных, робат-рэсэпшыяністаў, робат-прыбіральнікаў і т. п.).

AR-тэхналогіі (англ. augmentedreality) і VR-тэхналогіі (англ. virtualreality), г. зн. віртуальнай і дапоўненай рэальнасці (AR/VR). У індустрыі турызму AR/VR прымяняюцца ў напрамках: навігацыя для вызначэння свайго месцазнаходжання, пошуку патрэбнага шляху, пракладвання маршруту; інфармацыйная падтрымка ў ходзе экскурсіі, калі мы атрымліваем інфармацыю аб славутасці, накіроўваючы гаджат на яе; віртуальныя падарожжы ў вызначаную мясцовасць, знаходзячыся дома, што асабліва важна для людзей з абмежаванымі фізічнымі магчымасцямі.

Кросплатформавыя, мабільныя і гульнявыя праграмы для прасоўвання турыстычных паслуг і прадуктаў.

Блокчэйн-тэхналогіі, лічбавая платформа, дзе захоўваецца інфармацыя аб транзакцыі паміж карыстальнікамі, грошы і важныя дакументы, адсочваюцца здзелкі і аперацыі, без пасрэднікаў здзяйсняюцца грашовыя транзакцыі і правяраецца іх дакладнасць. Для турыста перавагай блокчэйна з'яўляецца зніжэнне кошту турысцкага прадукту і паляпшэнне якасці паслугі за кошт зніжэння выдаткаў на пасрэднікаў, стварэнне сайтаў, аплату рэкламы.

Лічбавыя каналы продажаў. У Рэспубліцы Беларусь інструментам прасоўвання і рэалізацыі турыстычных паслуг служыць сайт Vetliva — шматфункцыянальны сэрвіс анлайн-браніравання і каталог турыстычных паслуг ад кампаніі «Цэнтркурорт», які спецыялізуецца на адпачынку і турызме.

Развіццё лічбавай эканомікі з шырокім выкарыстаннем інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій (ІКТ) прывяло да лічбавай трансфармацыі ў турыстычнай індустрыі. Перашкодай у актыўным развіцці ІКТ у турызме з'яўляецца адсутнасць сродкаў для інвестыцый, таму імі прапануецца выкарыстанне патэнцыялу дзяржаўна-прыватнага партнёрства, а таксама прымянення краўдфандынгу (народнае фінансаванне), прычым развіццё такой інтэрнэт-платформы ў якасці інструмента ўзаемадзеяння спажыўцоў і вытворцаў прадугледжана Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 27 мая 2019 г. № 197 «Аб навуковай, навукова-тэхнічнай і інавацыйнай дзейнасці» і Дзяржаўнай праграмай інавацыйнага развіцця Рэспублікі Беларусь на 2021–2025 гады.

Лічбавыя тэхналогіі ўносяць свае карэктывы ў абслуговы персанал дадзенай туріндустрыі, што адбіваецца на трансфармацыі рынку працы праз выцясненне з яго асобных прафесій і з'яўленне новых. Лічбавыя трансфармацыі ў турыстычнай індустрыі нясуць як пазітыўныя, так і негатыўныя наступствы для занятасці. Уплыў на занятасць выяўляецца ў тым, што змяняюцца патрабаванні да кадраў: у сувязі з цыфравізацыяй узрастае запатрабаванне ў спецыялістах з навыкамі працы з новымі тэхналогіямі (праграмістаў, аналітыкаў, маркетолагаў у сферы лічбавых тэхналогій). Аўтаматызацыя і ўкараненне тэхналогій могуць прывесці да скарачэння працоўных месцаў у некаторых сегментах — традыцыйных турагенцтваў, дзе праца выконваецца ўручную, што можа значна змяніць структуру занятасці. Лічбавая трансфармацыя прыводзіць да ўзнікнення новых працоўных месцаў, звязаных з аналізам даных, кіраваннем кантэнтам, развіццём і падтрымкай анлайн-платформ, з'яўляюцца магчымасці для фрылансераў і незалежных спецыялістаў, што павялічвае гнуткасць рынку працы. Буйныя турыстычныя кампаніі пачынаюць акцэнтаваць увагу на навучанні сваіх кадраў, распрацоўваючы праграмы перакваліфікацыі для супрацоўнікаў, якія могуць страціць працу ў выніку аўтаматызацыі. Лічбавыя тэхналогіі ствараюць адначасова выклікі і магчымасці для занятасці ў турыстычнай галіне, патрабуючы ад работнікаў адаптацыі і асваення новых навыкаў ва ўмовах рынку, які хутка змяняецца.

З развіццём ІКТ у сферы турызму некаторыя прафесіі становяцца меней запатрабаванымі ці нават знікаюць, напрыклад гід-праваднік, касіры ў турыстычных офісах, менеджары па размяшчэнні, рэсэпшаністы ў гатэлях, спецыялісты па арганізацыі тураў, традыцыйныя рэкламныя спецыялісты, паколькі менш актуальнай становіцца друкаваная рэклама з пераходам на лічбавыя каналы.

Інавацыйныя тэхналогіі таксама ствараюць новыя магчымасці і прафесіі. На рынак працы прыходзяць спецыялісты па лічбавым маркетынгу ў турызме, аналітыкі даных і распрацоўшчыкі турыстычных дадаткаў. Новыя прафесіі ў сферы турызму адлюстраваны на рыс. 2.

Развіццю сферы турызму ва ўмовах выкарыстання лічбавых тэхналогій і забеспячэнню эфектыўнай занятасці будзе спадарожнічаць наступнае:  

• разнастайнасць выбару напрамкаў паездак робіць турыстаў больш дасведчанымі, што прадугледжвае распрацоўку новых турыстычных фарматаў для кастамізацыі адпачынку пад патрэбы і жаданні канкрэтнага пакупніка турыстычнай паслугі, а таму патрэбны спецыялісты, якія ўмеюць распрацоўваць крэатыўныя маршруты з выяўленнем эксклюзіўнасці;

• развіццё тэхналогій віртуальнасці выступае выклікам для галіны, расце канкурэнцыя за ўвагу карыстальніка са сферай медыя і забаў;

• утрыманне ўвагі патэнцыйнага кліента магчыма толькі ўнікальнымі прапановамі, таму важна ажыццяўляць працэс брэндавання тэрыторыі;

• для турыстаў важна атрыманне эмоцый і ў сувязі з гэтым варта развіваць турызм, які стварае ўражанні, як гастранамічны (гастрафэсты), агра- і экатурызм, духоўны турызм;

• лічбавізацыя дазваляе шматлікім работнікам у турыстычнай галіне працаваць аддалена, таму варта развіваць формы аддаленай працы, ствараючы гнуткія для яе ўмовы;

• для пазбягання беспрацоўя і захавання балансу попыту і прапановы работнікаў сферы турызму неабходна цесная ўзаемасувязь і эфектыўнае супрацоўніцтва арганізацый адукацыйных устаноў, якія ажыццяўляюць падрыхтоўку кадраў па розных напрамках, і прадстаўнікоў турысцкага бізнесу, сэрвісу;

• аўтаматызацыя працэсаў прывяла да таго, што ўзнікла неабходнасць павышэння кваліфікацыі раней занятага персаналу або яго перанавучання на запатрабаваныя прафесіі, здольнага працаваць з новымі інструментамі, уключаючы маркетынг, электронную камерцыю і выкарыстанне CRM-сістэм;

• з'яўленне платформ для сумеснага выкарыстання (развіццё эканомікі сумеснага спажывання), як Airbnb і Uber, змяніла рынак працы, ствараюцца магчымасці для індывідуальных прадпрымальнікаў і незанятых, якія могуць прапанаваць свае паслугі напрамую;

• з развіццём тэхналогій і павелічэннем папулярнасці анлайн-сэрвісаў у турыстычным сектары ўзнікае лічбавы рынак працы для туріндустрыі, які прадстаўляе набор платформ і інструментаў, што звязваюць работадаўцаў і работнікаў у галіне турызму, а гэта патрабуе распрацоўкі на заканадаўчым узроўні дакументаў па рэгуляванні платформеннай занятасці.

Аграэкатурызм пад уплывам лічбавізацыі

Перспектыўным напрамкам, асабліва ў сельскіх раёнах, з'яўляецца аграэкатурызм, развіццё якога ўносіць значны ўклад у эканоміку рэгіёну і стварае новыя магчымасці для занятасці. Развіццю аграэкатурызму ва ўмовах лічбавізацыі будуць садзейнічаць яе галоўныя аспекты: прасоўванне праз лічбавыя платформы, анлайн-браніраванне і электронныя плацяжы, выкарыстанне мабільных праграм, кіраванне праз IoT і агратэхналогіі, пашырэнне адукацыйных праграм, стварэнне ў сацсетках згуртаванняў вакол аграэкатурызму.

Выкарыстанне сацыяльных сетак, турыстычных сайтаў і спецыялізаваных платформ дазваляе аграэкатурыстычным гаспадаркам больш эфектыўна прасоўваць свае паслугі, прыцягваць кліентаў і весці актыўны маркетынг. Стварэнне віртуальных тураў па фермерскай гаспадарцы можа зацікавіць патэнцыйных турыстаў яшчэ да іх прыезду. Магчымасць браніравання паслуг і мерапрыемстваў праз інтэрнэт, з аднаго боку, спрашчае працэс для турыстаў, а з другога — зніжае адміністрацыйныя нагрузкі на гаспадаркі. Больш зручнымі і бяспечнымі фінансавыя транзакцыі робяць электронныя плацяжы, якія праводзяцца. Развіццё мабільных праграм дапамагае турыстам знаходзіць цікавыя аграэкатурыстычныя маршруты, атрымліваць інфармацыю аб мясцовых фермерскіх прадуктах, удзельнічаць у мерапрыемствах і мець зносіны з мясцовымі жыхарамі. Укараненне новых тэхналогій, такіх як IoT, дазваляе фермерам больш эфектыўна кіраваць сваімі рэсурсамі, паляпшаць якасць прадукцыі і прадастаўляць паслугі.

Лічбавізацыя адкрывае новыя магчымасці для адукацыйных праграм і стажыровак у галіне ўстойлівай сельскай гаспадаркі і экалогіі. Турысты могуць прымаць удзел у курсах, вэбінарах і семінарах, што садзейнічае паглыбленаму вывучэнню мясцовай культуры і традыцый. Лічбавыя платформы дапамагаюць ствараць супольнасці вакол аграэкатурызму, дзе турысты могуць дзяліцца вопытам, водгукамі і рэкамендацыямі, што, у сваю чаргу, будзе садзейнічаць умацаванню сувязей паміж фермерамі і турыстамі, а таксама развіццю рэгіянальнай эканомікі.

Лічбавізацыя ў развіцці аграэкатурызму адкрывае новыя гарызонты, дапамагаючы яму стаць больш даступным, цікавым, дасць магчымасць прыцягнуць больш шырокую аўдыторыю, уключаючы міжнародных турыстаў.

Аграэкатурызм дазволіць вырашыць сацыяльныя пытанні ў частцы стварэння новых працоўных месцаў у розных галінах, будзе спрыяць развіццю рэгіянальнай эканомікі, так як асноўная частка даходаў застанецца ў рэгіёне ад продажу мясцовых прадуктаў харчавання і рамесных вырабаў. Пашырацца магчымасці для бізнесу дробных прадпрымальнікаў, звязанага з абслугоўваннем турыстаў, пры гэтым, выкарыстоўваючы сацыяльныя сеткі і платформы анлайн-браніравання, будзе створана магчымасць для малых прадпрыемстваў па больш эфектыўным прасоўванні сваіх паслуг без значных выдаткаў;

— аграэкатурызм можа быць рэалізаваны праз адукацыйныя праграмы, накіраваныя на папулярызацыю экалагічных практык, ахову прыроды, захаванне культурнай спадчыны і традыцый, а таксама ўкараненне новых тэхналогій, такіх як віртуальная рэальнасць і дапоўненая рэальнасць, што дасць магчымасць палепшыць уражанні турыстаў і павысіць цікавасць да гэтага віду турызму;

— лічбавізацыя з дапамогай сістэм маніторынгу і аналітыкі для кіравання прыроднымі рэсурсамі можа садзейнічаць больш эфектыўнаму кіраванню рэсурсамі, а таксама дазволіць хутка рэагаваць на змены ў попыце, уводзіць новыя паслугі і павышаць узровень персаналізацыі прапаноў для турыстаў;

— стварэнне анлайн-платформ для сумеснай працы і абмену вопытам паміж уладальнікамі сядзіб і турыстамі можа прывесці да паляпшэння якасці паслуг і павелічэння даходаў;

— развіццё аграэкатурызму патрабуе актыўнага ўдзелу прыватнага сектара і дзяржаўных структур для прыцягнення інвестыцый у інфраструктуру (дарогі, сродкі сувязі і аб'екты размяшчэння і інш.), што таксама будзе садзейнічаць стварэнню працоўных месцаў.

Развіццё вендынгавага бізнесу

Турыстычным зонам могуць прынесці прыбытак вендынгавыя аўтаматы (вендынг — аўтаматызаваны гандаль праз гандлёвыя аўтаматы).

Аўтаматы самаабслугоўвання ўсталёўваюць у месцах вялікай колькасці людзей (каля значных архітэктурных, забаўляльных, культурных аб'ектаў, у парках, на набярэжных і г. д.), у кемпінгах, гасцініцах, санаторыях, што адбіваецца на прыбытках турыстычнай зоны, павялічвае сэрвіс і ўзровень клопату аб кліентах.

У аўтаматах турыстам можна прапанаваць многія тавары: ежу і напоі, прадметы асабістай гігіены, мыйныя і чысцячыя сродкі, білеты і размен.

Апроч аўтаматаў па продажы розных тавараў, для турыстычнага сегмента актуальныя інтэрактыўныя кіёскі з выхадам у інтэрнэт або без яго. Магчымасці інфармацыйных кіёскаў неабмежаваны і залежаць ад праграмнага забеспячэння прылады.

Вендынгавы бізнес таксама з'яўляецца перспектыўным напрамкам для пачынаючых прадпрымальнікаў, тым хто шукае падпрацоўку або магчымасць пачаць уласную справу з мінімальнымі ўкладаннямі. Перавагі вендынгу ў туріндустрыі ў яго кругласутачнай даступнасці (аўтаматы працуюць 24/7), мінімальных выдатках на персанал, кампактнасці, хуткасці абслугоўвання, гнуткасці (аўтаматы можна лёгка пераабсталяваць пад новыя тавары ці сезонныя запатрабаванні).