• Сістэма дзяржаўных фінансаў
• Падатковая сістэма

Сістэма дзяржаўных фінансаў

У Рэспубліцы Беларусь дзяржаўныя фінансавыя рэсурсы размяркоўваюцца праз бюджэтную сістэму, якая ўключае рэспубліканскі і мясцовыя бюджэты.

Да здабыцця незалежнасці бюджэт БССР уваходзіў у склад бюджэтнай сістэмы СССР, асноўныя напрамкі бюджэтнай палітыкі рэспублікі вызначаліся рашэннямі і пастановамі саюзнага ўрада.

У СССР існавала цэнтралізаваная мадэль дзяржаўных фінансаў, якая характарызавалася высокім узроўнем падатковай нагрузкі і дзяржаўных расходаў. У 1986 г. праз дзяржаўны бюджэт пераразмяркоўваўся 71 % нацыянальнага даходу краіны.

Самастойная бюджэтна-падатковая сістэма Рэспублікі Беларусь пачала фарміравацца са здабыццём дзяржаўнага суверэнітэту. У працэсе эвалюцыі сістэмы дзяржаўных фінансаў Рэспублікі Беларусь можна вылучыць 3 этапы, якія былі абумоўлены асаблівасцямі эканамічнага развіцця, адрозніваліся мэтамі і задачамі і, адпаведна, механізмамі і інструментамі рэгулявання.

Першы этап — фарміраванне самастойнай бюджэтна-падатковай палітыкі Рэспублікі Беларусь, якая забяспечвае суверэнітэт і эканамічную незалежнасць краіны (1991–2000 гг.). Бюджэтна-падатковая палітыка на гэтым этапе была арыентавана на пераадоленне эканамічнага крызісу, падзення вытворчасці і валавога ўнутранага прадукту (ВУП), скарачэння бюджэтных даходаў.

Першы самастойны бюджэт краіны прыняты на 1991 г. Ён быў распрацаваны зыходзячы з прынятай Вярхоўным Саветам Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце Рэспублікі Беларусь, Асноўных палажэнняў праграмы пераходу Беларускай ССР да рыначнай эканомікі і адлюстроўваў асаблівасці пераходнага перыяду. У бюджэце былі прадугледжаны пералічэнні ў саюзны бюджэт часткі падатку на прыбытак прадпрыемстваў і арганізацый і падатку з продажаў. У той жа час у бюджэт рэспублікі ў поўным аб’ёме залічваліся падатак з абароту і падаходны падатак, сабраныя на тэрыторыі рэспублікі.

Даходы бюджэту ў гэты перыяд дынамічна ўзрасталі і за 5 гадоў (1998–2002 гг.) у рэальным выражэнні ўзраслі на 144 %.

Пры фарміраванні першых бюджэтаў незалежнай беларускай дзяржавы істотна змянілася структура расходаў у параўнанні з савецкім перыядам. Стварэнне самастойнай дзяржавы запатрабавала павелічэння расходаў на абарону, праваахоўную дзейнасць і гарантаванне бяспекі. Узраслі сацыяльныя расходы: на ахову здароўя, адукацыю, жыллёва-камунальную гаспадарку. Удзельная вага сацыяльных расходаў у структуры расходаў кансалідаванага бюджэту ў 1992–2000 гг. павялічылася з 30 да 44 %. У той жа час скараціліся расходы, звязаныя з бюджэтным фінансаваннем рэальнага сектара эканомікі, змянілася накіраванасць гэтых сродкаў, упершыню прадугледжваліся капітальныя ўкладанні на канверсію і перапрафіляванне ваенных вытворчасцей. На структуру і змест расходаў дзяржаўнага бюджэту ў 1990 ‑я гг. аказалі ўплыў крызісныя з’явы ў эканоміцы, высокая інфляцыя, сацыяльная напружанасць. З мэтай пераадолення негатыўных тэндэнцый у структуры расходаў бюджэту былі павялічаны расходы, звязаныя з індэксацыяй даходаў насельніцтва, фінансаваннем знешнеэканамічнай дзейнасці, мерапрыемстваў, звязаных з ліквідацыяй наступстваў аварыі на ЧАЭС. Значна ўзраслі расходы на міжнародную дзейнасць, што было абумоўлена развіццём міжнароднага супрацоўніцтва, адкрыццём дыпламатычных прадстаўніцтваў Рэспублікі Беларусь за мяжой, інтэграцыйнымі працэсамі, пералічэннем сродкаў у бюджэт Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.

У 1990‑я гг. ствараецца заканадаўчая база, якая рэгулюе бюджэтныя працэсы суверэннай беларускай дзяржавы. У Законе Рэспублікі Беларусь ад 20 лютага 1991 г. № 617‑ХІІ «Аб мясцовым кіраванні і самакіраванні ў Рэспубліцы Беларусь» былі ўрэгуляваны важнейшыя пытанні, звязаныя з арганізацыяй мясцовых бюджэтаў. Законам устанаўліваліся 3 узроўні мясцовых Саветаў: абласны, базавы і першасны. Было ўстаноўлена, што мясцовыя бюджэты фарміруюць фінансавую базу мясцовага самакіравання. Закон Рэспублікі Беларусь ад 4 чэрвеня 1993 г. № 2347‑ХІІ «Аб бюджэтнай сістэме ў Рэспубліцы Беларусь» замяніў закон «Аб бюджэтных правах Рэспублікі Беларусь і мясцовых Саветаў народных дэпутатаў Рэспублікі Беларусь», які дзейнічаў з 1991 г. Пазней уступіла ў сілу новая рэдакцыя Закона Рэспублікі Беларусь ад 15 ліпеня 1998 г. № 192‑З «Аб бюджэтнай сістэме Рэспублікі Беларусь і дзяржаўных пазабюджэтных фондах». Закон вызначыў асноўныя паняцці бюджэтнай сістэмы і прынцыпы арганізацыі бюджэтнага ўладкавання самастойнай і незалежнай беларускай дзяржавы.

Структура бюджэтнай сістэмы была сфарміравана ў адпаведнасці з адміністрацыйна-тэрытарыяльным уладкаваннем Рэспублікі Беларусь, у яе склад увайшлі рэспубліканскі і мясцовыя бюджэты, а таксама пазабюджэтныя фонды. З 1992 г. колькасць і склад пазабюджэтных фондаў змяняліся, большая частка пазабюджэтных фондаў была скасавана, асобныя фонды ўключаны ў склад бюджэту. У цяперашні час кансалідаваны бюджэт сектара дзяржаўнага кіравання Рэспублікі Беларусь уключае рэспубліканскі і мясцовыя бюджэты, Фонд нацыянальнага развіцця, Рэспубліканскі цэнтралізаваны інавацыйны фонд, Рэспубліканскі фонд універсальнага абслугоўвання лічбавага развіцця і сувязі, Рэспубліканскі дарожны фонд, Рэспубліканскі фонд грамадзянскай авіяцыі (рыс. 1).

У адпаведнасці з Бюджэтным кодэксам бюджэтная сістэма ў Рэспубліцы Беларусь грунтуецца на прынцыпах адзінства, паўнаты адлюстравання даходаў і расходаў бюджэтаў, збалансаванасці, галоснасці і адкрытасці, самастойнасці бюджэтаў, эфектыўнасці выкарыстання бюджэтных сродкаў, агульнага пакрыцця расходаў бюджэту, дакладнасці, адраснасці і мэтавага прызначэння бюджэтных сродкаў, адказнасці ўдзельнікаў бюджэтнага працэсу.

Ва ўмовах пераходу ад адміністрацыйнай да рынкавай эканомікі роля бюджэту ўзмацнілася. Ён стаў выступаць не толькі механізмам сацыяльнага развіцця, але і гнуткім інструментам эканамічнага ўздзеяння дзяржавы на ход працэсу ўзнаўлення і правядзенне рыначных пераўтварэнняў, што знайшло адлюстраванне як у даходнай, так і ў расходнай частцы бюджэту. Крыніцай папаўнення даходаў бюджэту сталі не толькі падатковыя паступленні, але і даходы ад дзяржаўнай уласнасці, сродкі ад рэалізацыі і прыватызацыі дзяржаўнай маёмасці.

Вынікам 1‑га этапу стала фарміраванне самастойнай бюджэтна-падатковай сістэмы Рэспублікі Беларусь, прыняцце заканадаўчых актаў, якія рэгламентуюць бюджэтны працэс і падаткаабкладанне.

Другі этап у развіцці бюджэтна-падатковай палітыкі (2001–2008 гг.). Дзяржаўнае рэгуляванне ў гэты перыяд было накіравана на стымуляванне эканамічнага росту шляхам павышэння сукупнага попыту, у т. л. з дапамогай выкарыстання бюджэтных інструментаў. Былі задзейнічаны інструменты стымулюючай фінансавай палітыкі, якая ўключае пашырэнне дзяржаўных расходаў у якасці асноўнага рэгулятара эканомікі. Пры гэтым павелічэнне дзяржаўных расходаў прадугледжвалася ў межах дапушчальнага (не вышэй за 3 %) узроўню бюджэтнага дэфіцыту.

У 2001–2008 гг. павялічвалася ўдзельная вага як даходаў бюджэту, так і яго расходаў у ВУП. Пры гэтым дэфіцыт бюджэту не выходзіў за межы 3 % ад ВУП.

У 2008 г. быў дасягнуты максімальны ўзровень даходаў кансалідаванага бюджэту сектара дзяржаўнага кіравання адносна ВУП — 51 %, г. зн. больш за палову ВУП пераразмяркоўвалася праз сістэму дзяржаўных фінансаў. Высокі ўзровень дзяржаўнага фінансавання забяспечваўся за кошт унутраных крыніц без прыцягнення значных знешніх пазык, што дазваляла захоўваць устойлівасць бюджэтнай сістэмы краіны. Асноўную частку ўсіх паступленняў у кансалідаваны бюджэт складалі падатковыя плацяжы.

Высокі ўзровень падатковай нагрузкі забяспечваў значныя паступленні ў бюджэт, разам з тым станавіўся перашкодай для доўгатэрміновага эканамічнага росту. Акрамя таго, палітыка, накіраваная на павелічэнне сукупнага попыту, стымулюючы эканамічны рост, не садзейнічала павышэнню канкурэнтаздольнасці прадпрыемстваў. У выніку значнага вымання сродкаў у прадпрыемстваў абмяжоўваліся іх інвестыцыйныя магчымасці, зніжалася ліквіднасць. Скарачэнне інвестыцый за кошт уласных сродкаў прадпрыемстваў часткова кампенсавалася ростам бюджэтных інвестыцый.

Ва ўмовах актыўнай знешнеэканамічнай дзейнасці і адкрытасці эканомікі высокі ўзровень падаткаабкладання ў Беларусі ствараў праблемы ў забеспячэнні цэнавай канкурэнтаздольнасці беларускіх тавараў на традыцыйных рынках Расіі і іншых краін СНД.

З мэтай мінімізацыі фінансавых рызык былі прыняты меры па ўмацаванні фінансавай сістэмы, у прыватнасці, якія датычацца ўдасканалення падаткаабкладання. Прымаліся іншыя меры, накіраваныя на павышэнне эфектыўнасці бюджэтна-падатковай палітыкі. Была распачата кампанія па перадачы сацыяльных аб’ектаў, якія знаходзяцца на балансе прадпрыемстваў, у распараджэнне мясцовых органаў улады і фінансаванне іх з мясцовых бюджэтаў. Для стрымлівання інфляцыі была спынена практыка фінансавання дэфіцыту бюджэту за кошт крэдытаў Нацыянальнага банка.

У 2001–2008 гг. высокімі тэмпамі ўзрасталі даходы і расходы бюджэту. Сярэднегадавы тэмп росту расходаў кансалідаванага бюджэту ў разліку на душу насельніцтва складаў 11 % у рэальным выражэнні ў перыяд 2005–2008 гг., што перавышала тэмпы росту аб’ёмаў вытворчасці на душу насельніцтва за гэты перыяд (9 %).

Структура расходаў бюджэту ў гэты перыяд была стабільная. Традыцыйна найбольшую ўдзельную вагу займалі сацыяльныя расходы. На падтрымку галін эканомікі ажыццяўляліся расходы як непасрэдна з бюджэту, так і за кошт сродкаў мэтавых бюджэтных фондаў.

Вынікамі макраэканамічнай палітыкі, у т. л. і бюджэтна-падатковай, сталі высокія тэмпы эканамічнага росту (у 2001–2008 гг. сярэднегадавы тэмп прыросту ВУП складаў 8,3 %), інвестыцый у асноўны капітал, павелічэнне рэальных даходаў насельніцтва. Пры гэтым захоўвалася ўстойлівасць дзяржаўных фінансаў — дэфіцыт дзяржаўнага бюджэту і дзяржаўны доўг знаходзіліся на нізкім узроўні.

Разам з тым не ўсе праблемы ўдалося вырашыць: захоўваліся пэўныя рызыкі фінансавай устойлівасці і макраэканамічнай стабільнасці, абумоўленыя стымуляваннем сукупнага попыту шляхам павелічэння дзяржаўных расходаў. У кароткатэрміновым перыядзе такая палітыка сапраўды стымулявала эканамічны рост, аднак у доўгатэрміновай перспектыве мела істотныя рызыкі, звязаныя з забеспячэннем макраэканамічнай стабільнасці. Павелічэнне ўнутранага попыту за кошт інвестыцый і росту заработнай платы, у т. л. бюджэтны сектар, прыводзіла да назапашвання знешніх дысбалансаў, пагаршэння стану плацежнага балансу.

Трэці этап развіцця сістэмы дзяржаўных фінансаў пачаўся ў 2009 г., калі ўзнікла неабходнасць стабілізацыі эканомікі ва ўмовах сусветнага эканамічнага крызісу, які аказаў істотны ўплыў на эканоміку Рэспублікі Беларусь, у першую чаргу за кошт скарачэння знешняга попыту. У 2009 г. экспарт знізіўся на 35 %, як следства — скараціліся паступленні ў бюджэт даходаў ад знешнеэканамічнай дзейнасці. Эканамічная сітуацыя ўскладнялася падзеннем плацежаздольнага попыту на айчынную прадукцыю і ўвядзеннем абмежавальных мер з боку асноўных гандлёвых партнёраў Беларусі. Фінансавую сістэму неабходна было адаптаваць да ўмоў, якія змяніліся, паколькі бюджэты ўсіх узроўняў сутыкнуліся з рэзкім і істотным зніжэннем даходаў.

У адрозненне ад большасці краін, якія павялічылі бюджэтныя расходы для стабілізацыі эканомікі, у Рэспубліцы Беларусь былі прыняты меры па кансалідацыі бюджэту і ўзмацненні жорсткасці бюджэтна-падатковай палітыкі. За гэты перыяд у Беларусі адзначалася адно з самых істотных скарачэнняў дзяржаўных расходаў у параўнанні з іншымі дзяржавамі. На фоне зніжэння падатковай нагрузкі дзяржаўныя расходы скараціліся на 13,2 працэнтнага пункта (п. п.) у адносінах да ВУП з 2008 па 2011 г. і склалі 36 % ВУП на канец 2011 г. У першую чаргу былі скарочаны дзяржаўныя інвестыцыйныя расходы, спынены рост заработнай платы ў бюджэтнай сферы. Бюджэтная кансалідацыя дазволіла не дапусціць празмернага дэфіцыту бюджэту.

Аб’ём бюджэтных сродкаў на фінансаванне нацыянальнай эканомікі да 2010 г. дасягаў трэці ад агульнай сумы расходаў бюджэту. Асноўны аб’ём сродкаў выдзяляўся на фінансаванне дзяржаўных праграм. У лідарах сярод галін нацыянальнай эканомікі па ўзроўні дзяржаўнай падтрымкі заўсёды знаходзілася сельскагаспадарчая вытворчасць. Маштабнае фінансаванне сельскай гаспадаркі абумоўлена роллю гэтай галіны ў эканоміцы краіны. Галіна забяспечвае насельніцтва краіны якасным харчаваннем, з’яўляючыся гарантам харчовай бяспекі, а таксама мае вялікі экспартны патэнцыял. За кошт бюджэтных сродкаў фінансаваліся праграмы і мэтавыя мерапрыемствы, накіраваныя на развіццё матэрыяльна-тэхнічнай базы вытворчасці, рост канкурэнтаздольнасці прадукцыі.

Ва ўмовах крызісу асаблівую актуальнасць набыла праблема павышэння канкурэнтаздольнасці айчыннай прадукцыі на сусветным рынку. У сувязі з гэтым былі пастаўлены задачы па мадэрнізацыі і перааснашчэнні вытворчасцей у адпаведнасці з сучаснымі патрабаваннямі. Бюджэтна-падатковая палітыка таксама была зарыентавана на стымуляванне стварэння ў краіне новых вытворчасцей, перш за ўсё інавацыйных. Была прынята Дзяржаўная комплексная праграма развіцця рэгіёнаў, малых і сярэдніх гарадскіх паселішч на 2007–2010 гады, у рамках якой прадастаўлены маштабныя падатковыя льготы прадпрыемствам, якія ствараюцца ў гэтых рэгіёнах. У мэтах павелічэння экспарту беларускіх тавараў у краіне была створана сістэма падтрымкі экспарту, якая адпавядала сусветнай практыцы, што ажыццяўлялася ў выглядзе выдзялення сродкаў з рэспубліканскага бюджэту на кампенсацыю банкаўскіх страт ад прадастаўлення экспартных крэдытаў, стымуляванне набыцця прадукцыі беларускіх таваравытворцаў у краіне-імпарцёры. Таксама прадпрыемствам-экспарцёрам даваліся льготныя ўмовы падаткаабкладання.

У 2014 г. у рамках рэалізацыі прынятага Урадам Рэспублікі Беларусь і Нацыянальным банкам плана сумесных дзеянняў па структурным рэфарміраванні і павышэнні канкурэнтаздольнасці эканомікі Беларусі былі скарэкціраваны падыходы да фінансавання дзяржпраграм, упершыню быў зацверджаны план фінансавання дзяржаўных праграм і мерапрыемстваў, сфарміраваны вычарпальны пералік праектаў і інвестыцыйных аб’ектаў, вызначаны крытэрыі эфектыўнасці і ўстаноўлена адказнасць службовых асоб за вынік. Такім чынам былі аптымізаваны расходы на выкананне дзяржаўных праграм.

Важнай вяхой у развіцці бюджэтных адносін стала прыняцце Бюджэтнага кодэкса, які ўступіў у сілу з 1 студзеня 2009 г. Яго распрацоўка была абумоўлена неабходнасцю забяспечыць сістэмнае выкладанне прававых норм, якія рэгулююць бюджэтны працэс з улікам станоўчага вопыту фарміравання бюджэтнага заканадаўства ў краінах СНД і іншых дзяржавах. Бюджэтны кодэкс рэгулюе адносіны, якія ўзнікаюць у працэсе складання, разгляду і зацвярджэння і выканання рэспубліканскага бюджэту, мясцовых бюджэтаў і бюджэтаў дзяржаўных пазабюджэтных фондаў. Кодэкс замацаваў нормы, якія рэгулююць міжбюджэтныя адносіны, накіраваныя на павышэнне адказнасці і зацікаўленасці мясцовых органаў улады ў эфектыўным выкарыстанні бюджэтных сродкаў. Было ўстаноўлена размежаванне даходных крыніц і расходных паўнамоцтваў паміж бюджэтамі розных узроўняў на аснове збалансаванасці даходаў і расходаў мясцовых бюджэтаў і з улікам замацаваных за імі функцый. Важнае значэнне для развіцця бюджэтнага працэсу мела ўключэнне ў Бюджэтны кодэкс пытанняў фарміравання бюджэту ў разрэзе бюджэтных праграм і дапаўненне бюджэтнай класіфікацыі праграмнай класіфікацыяй расходаў бюджэту. Таксама было прадугледжана ўкараненне метаду сярэднетэрміновага планавання і іншых сучасных метадаў бюджэтнай палітыкі.

Ва ўмовах скарачэння даходаў бюджэту асаблівая ўвага стала надавацца павышэнню эфектыўнасці бюджэтных расходаў на аснове ўкаранення праграмна-мэтавых метадаў планавання, актыўна праводзілася работа па ўкараненні новых механізмаў бюджэтнага фінансавання. Асноўнай ідэяй бюджэтнай рэформы стала павышэнне адказнасці і свабоды распарадчыкаў бюджэтных сродкаў і пераход ад фінансавання затрат да фінансавання вынікаў. Быў прыняты шэраг заканадаўчых актаў, якія ўдасканальваюцць умовы рэалізацыі праграмнага бюджэту і набліжаюць іх да міжнародных патрабаванняў.

Такім чынам, у Рэспубліцы Беларусь адбываецца істотная трансфармацыя падыходаў да фарміравання і выканання бюджэту: актыўна ажыццяўляецца пераход да сярэднетэрміновага бюджэтнага планавання; укараняюцца метады праграмна-мэтавага планавання. Доля праграмных расходаў у кансалідаваным бюджэце пастаянна павялічваецца, у 2020 г. яна дасягнула 69 %, у той час як у 2014–2015 гг. склала 16 %.

Важным напрамкам бюджэтных пераўтварэнняў з’яўляецца пераход на сярэднетэрміновае бюджэтнае планаванне. Бюджэтным заканадаўствам прадугледжваецца складанне сярэднетэрміновай фінансавай праграмы, у якой змяшчаюцца даныя аб магчымасцях бюджэту па мабілізацыі даходаў і стратэгіі прыярытэтных напрамкаў расходаў бюджэту ў межах наяўных рэсурсаў на сярэднетэрміновую перспектыву.

Важным напрамкам развіцця бюджэтнай палітыкі з’яўляецца ўдасканаленне міжбюджэтных адносін. У цяперашні час праз рэспубліканскі бюджэт ажыццяўляецца пераразмеркаванне часткі фінансавых рэсурсаў паміж мясцовымі бюджэтамі ў мэтах выраўноўвання ўзроўняў іх эканамічнага і сацыяльнага развіцця.

Мясцовыя бюджэты адыгрываюць важную ролю ў рэалізацыі функцый дзяржавы, фінансуюць прадастаўленне асноўных сацыяльных паслуг — пачатковую, агульную сярэднюю і спецыяльную адукацыю, медыцынскую дапамогу, работу жыллёва-камунальнай гаспадаркі, сацыяльных службаў, пасажырскага транспарту.

Мясцовыя бюджэты складаюць фінансавую аснову функцыянавання органаў мясцовага кіравання і самакіравання. Штогод расходы мясцовых бюджэтаў складаюць у сярэднім каля 16 % ВУП, займаючы каля паловы кансалідаванага бюджэту. Мясцовыя бюджэты ў сярэднім на 70 % фарміруюцца за кошт падатковых паступленняў. У поўным аб’ёме ў мясцовыя бюджэты паступаюць падаходны падатак і падаткі на ўласнасць, што стварае зацікаўленасць мясцовых органаў улады ў павелічэнні ўзроўню аплаты працы. Найважнейшай крыніцай даходаў мясцовых бюджэтаў з’яўляецца падатак на дабаўленую вартасць (ПДВ), паступленні якога размяркоўваюцца паміж абласнымі бюджэтамі прапарцыянальна колькасці насельніцтва. Істотны ўклад у даходы мясцовых бюджэтаў уносяць непадатковыя плацяжы, у прыватнасці даходы ад распараджэння зямлёй і камунальнай маёмасцю.

Мясцовыя бюджэты (за выключэннем бюджэту г. Мінска) з’яўляюцца датацыйнымі і атрымліваюць фінансавую падтрымку з рэспубліканскага бюджэту. Датацыйнасць мясцовых бюджэтаў складае ў сярэднім 25 % даходаў. Павышэнне ўстойлівасці даходнай базы мясцовых бюджэтаў застаецца актуальнай задачай, для вырашэння якой неабходна ўдасканальваць механізм разліку датацый мясцовым бюджэтам, які забяспечвае выраўноўванне іх даходаў, а таксама развіццё мясцовага падаткаабкладання.

У мэтах удасканалення кіравання дзяржаўнымі фінансамі ў 2020 г. была прынята Дзяржаўная праграма «Кіраванне дзяржаўнымі фінансамі і рэгуляванне фінансавага рынку» на 2020 год і на перыяд да 2025 года. Мэтамі гэтай праграмы сталі: забеспячэнне доўгатэрміновай збалансаванасці і ўстойлівасці бюджэтнай сістэмы; павышэнне якасці кіравання дзяржаўнымі фінансамі; далейшае развіццё рынку каштоўных папер, страхавой і аўдытарскай дзейнасці.

Дзяржаўная праграма ўключае 8 падпраграм:

1. «Забеспячэнне ўстойлівасці бюджэтнай сістэмы і павышэнне эфектыўнасці кіравання дзяржаўнымі фінансамі»;

2. «Кіраванне дзяржаўным доўгам, доўгам органаў мясцовага кіравання і самакіравання»;

3. «Падатковае і мытнае рэгуляванне і адміністраванне ў Рэспубліцы Беларусь»;

4. «Эфектыўнае функцыянаванне рынку каштоўных папер»;

5. «Развіццё страхавой дзейнасці»;

6. «Рэгуляванне бухгалтарскага ўліку, справаздачнасці і аўдыту ў карпаратыўным сектары»;

7. «Дзяржаўнае рэгуляванне ў сферы дзейнасці з каштоўнымі металамі і каштоўнымі камянямі»;

8. «Міжнародная дзейнасць Рэспублікі Беларусь».

Рэалізацыя Дзяржаўнай праграмы дасць магчымасць забяспечыць: доўгатэрміновую збалансаванасць і ўстойлівасць бюджэтнай сістэмы, павышэнне якасці кіравання дзяржаўнымі фінансамі і прававога рэгулявання фінансавага рынку; стабільнасць і прадказальнасць бюджэтна-падатковай палітыкі.

Падатковая сістэма

Падатковая палітыка адыгрывае важную ролю як інструмент у сістэме макраэканамічнага рэгулявання для забеспячэння ўстойлівага сацыяльна-эканамічнага развіцця дзяржавы і нацыянальнай эканамічнай бяспекі. Выконваючы асноўную фіскальную функцыю падаткаабкладання, падатковыя плацяжы з’яўляюцца галоўнай крыніцай паступленняў у дзяржаўны бюджэт. Разам з тым падатковая палітыка павінна выконваць стымулюючую і сацыяльную функцыі, а гэта аказвае істотны ўплыў на ўзровень даходаў насельніцтва, інвестыцыйны клімат, інавацыйнае развіццё, стымуляванне прыярытэтных галін эканомікі і сацыяльнай сферы.

Станаўленне падатковай сістэмы Рэспублікі Беларусь прайшло некалькі этапаў.

Першы этап (1992–2000 гг.) — фарміраванне падатковай сістэмы Рэспублікі Беларусь, якое адбывалася ва ўмовах здабыцця дзяржаўнага суверэнітэту і пераходу да рынкавых адносін.

З 1 студзеня 1992 г. уступіў у сілу закон «Аб падатках і зборах, якія спаганяюцца ў бюджэт Рэспублікі Беларусь», а таксама спецыяльныя акты падатковага заканадаўства. У Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь было замацавана выключнае права заканадаўчай улады ўстанаўліваць падаткі і зборы, ствараць пазабюджэтныя фонды.

Пры пераходзе да рыначных адносін узнікла неабходнасць узмацнення ролі ўскоснага падаткаабкладання. Увядзенне падатку на дабаўленую вартасць (ПДВ) прадугледжвала адмену падатку з абароту.

З уступленнем у сілу Закона Рэспублікі Беларусь ад 22 снежня 1991 г. № 1330‑XII «Аб падатках на даходы і прыбытак прадпрыемстваў, аб’яднанняў, арганізацый» быў вызначаны адзіны падыход да падаткаабкладання прыбытку прадпрыемстваў незалежна ад формы ўласнасці.

У выніку створаная ў краіне падатковая сістэма ўключала 15 асноўных падаткаў і непадатковых плацяжоў. Акрамя таго, выплачвалася 8 відаў адлічэнняў у бюджэтныя і пазабюджэтныя фонды.

У сістэму падаткаабкладання ўпершыню былі ўключаны падаткі, звязаныя з маёмасцю (уласнасцю) або платай за карыстанне рэсурсамі: падатак на нерухомую маёмасць, плата за зямлю, плацяжы за карыстанне прыроднымі рэсурсамі, падатак на паліва. Таксама ўведзены мэтавыя плацяжы: надзвычайны падатак для ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС; транзітны падатак; зборы ў дарожныя фонды; адлічэнні ў галіновыя фонды падтрымкі навукова-даследчых і доследна-канструктарскіх работ (НДДКР); на ўтрыманне дзіцячых дашкольных устаноў. З 1991 г. адменены падатак на халасцякоў, адзінокіх і маласямейных грамадзян.

У 1993–2000 гг. у падатковую сістэму Рэспублікі Беларусь уносіліся змены пры захаванні першапачаткова закладзеных прынцыпаў і метадаў. Да сярэдзіны 1990‑х гг. колькасць падаткаў дасягнула 27. У 1993 г. быў уведзены падатак на валютную выручку, дадатковы падатак на прыбытак з сумы перавышэння нарміруемай велічыні аплаты працы. Таксама павялічылася колькасць пазабюджэтных фондаў. Былі створаны інвестыцыйныя (з 1996 г. інавацыйныя) фонды і фонд садзейнічання канверсіі (1993–1995 гг.). З 1 мая 1994 г. уведзены ПДВ па імпартуемых таварах замест падатку на экспарт і імпарт, у 1995 г. — збор за праезд аўтатранспартных сродкаў па аўтадарогах агульнага карыстання замест транзітнага падатку. У 1996 г. адменены падатак на паліва і павышаны стаўкі акцызаў на бензін і дызельнае паліва.

Асноўная стаўка ПДВ зніжана з 28 % у 1992 г. да 25 % у 1993 г. і ў 1994 г. да 20 %. Стаўка ПДВ для сельскагаспадарчых вытворцаў з красавіка 1992 г. устаноўлена ў памеры 14 %, а з 1994 г. — 10 % на некаторыя віды харчовых тавараў. Стаўка надзвычайнага налога для ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС паступова знізілася з 18 да 4 %. Мінімальная стаўка падаходнага падатку з фізічных асоб была зніжана з 12 % у 1992 г. да 9 % у 1994 г.

Важным крокам стала ўвядзенне спрошчанай сістэмы падаткаабкладання (ССП). Прававыя асновы яе прымянення былі вызначаны законам ад 31 снежня 1997 г. № 121‑З «Аб спрошчанай сістэме падаткаабкладання для суб’ектаў малога прадпрымальніцтва». Аб’ектам абкладання падаткам пры ССП устаноўлена валавая выручка са стаўкай падатку 10 %.

У 1996 г. Урадам Рэспублікі Беларусь распрацавана і адобрана Канцэпцыя рэфармавання падатковай сістэмы Рэспублікі Беларусь у 1997–1998 гг. У рамках рэалізацыі Канцэпцыі ў 1997 г. адменены збор на ўтрыманне дзяржаўнай пажарнай службы і падатак на валютную выручку. У 1998–2001 гг. практычна ўсе пазабюджэтныя фонды, акрамя Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва, былі пераўтвораны ў мэтавыя бюджэтныя фонды. У 1999 г. уведзены падатак з продажаў аўтамабільнага паліва ў памеры 10 % выручкі ад яго рэалізацыі.

У 2000 г. Беларусь перайшла да заліковай сістэмы спагнання ПДВ. Новая рэдакцыя закона «Аб акцызах» (1998 г.) прадугледжвала ўвядзенне адзіных ставак па шэрагу тавараў і скарачэнне пераліку падакцызных тавараў.

У 1999 г. падаходны падатак з фізічных асоб стаў вылічацца з сукупнага гадавога даходу, уведзена дэклараванне даходаў. Максімальная стаўка пры прагрэсіўнай шкале была зніжана з 50 да 30 %.

Другі этап у развіцці нацыянальнай падатковай сістэмы (2001–2008 гг.). Найважнейшай падзеяй стала прыняцце свайго роду падатковай канстытуцыі — Падатковага кодэкса Рэспублікі Беларусь (19 снежня 2002 г.). З 2004 г. уведзена Агульная частка Падатковага кодэкса.

У гэты перыяд прыняты меры па спрашчэнні падаткаабкладання. З 2001 г. надзвычайны падатак для ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС быў аб’яднаны ў адзіны падатак з адлічэннямі ў Дзяржаўны фонд садзейнічання занятасці і склаў 5 % ад фонду аплаты працы, а ў 2005 г. стаўка зніжана да 3 %.

З 2004 г. зменшана з 20 да 18 % стаўка ПДВ. З 2005 г. уступіла ў сілу пагадненне паміж Рэспублікай Беларусь і Расійскай Федэрацыяй, якое прадугледжвае пераход да спагнання ўскосных падаткаў ва ўзаемным гандлі ад прынцыпу краіны паходжання да прынцыпу краіны прызначэння. У 2007 г. адменены надзвычайны падатак для ліквідацыі наступстваў катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

У гэты перыяд былі істотна павялічаны гранічныя крытэрыі выручкі і колькасці работнікаў для прымянення ССП. Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 9 сакавіка 2007 г. № 119 «Аб спрошчанай сістэме падаткаабкладання» адменена норма аб патэнце на прымяненне ССП. Стаўкі падатку былі ўстаноўлены ў памеры 8 % для арганізацый і ІП, якія не выплачваюць ПДВ, 6 % — для арганізацый і ІП — плацельшчыкаў ПДВ, а для арганізацый у сельскай мясцовасці 5 % без выплаты ПДВ і 3 % з выплатай ПДВ. Значна павялічыліся крытэрыі колькасці і выручкі для прымянення ССП.

Для індывідуальных прадпрымальнікаў, якія займаюцца пэўнымі відамі дзейнасці, быў уведзены адзіны падатак, плацельшчыкі якога вызваляліся ад выплаты падаходнага падатку, мясцовых падаткаў і збораў і ПДВ, за выключэннем выплаты ПДВ пры ўвозе тавару ў Рэспубліку Беларусь.

У рамках падатковай рэформы ў 2008 г. адменены падатак з карыстальнікаў аўтадарог, адлічэнні ў бюджэтны фонд развіцця будаўнічай навукі (0,5 % ад сабекошту выкананых будаўніча-мантажных работ) і 3 мясцовыя зборы (за гандаль на тэрыторыі адпаведных адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак, за будаўніцтва аб’ектаў на тэрыторыі такіх адзінак і за размяшчэнне вонкавай рэкламы на замежных мовах.

Трэці этап удасканалення нацыянальнай падатковай сістэмы пачаўся ў 2009 г., калі ўзнікла неабходнасць забеспячэння нацыянальнай эканамічнай бяспекі ва ўмовах сусветнага эканамічнага крызісу.

З 2009 г. рэалізаваны шэраг мерапрыемстваў па зніжэнні падатковай нагрузкі. Стаўка падатку на набыццё аўтатранспартных сродкаў зніжана з 5 да 3 %, збору ў рэспубліканскі фонд падтрымкі вытворцаў сельгаспрадукцыі, харчавання і аграрнай навукі — з 2 да 1 %. З аб’екта абкладання падаткам на нерухомасць выключана актыўная частка асноўных вытворчых фондаў.

У 2009 г. уведзена адзіная стаўка падаходнага падатку з фізічных асоб у памеры 12 % замест прагрэсіўнай шкалы падатковых ставак ад 9 да 30 %. Для індывідуальных прадпрымальнікаў вызначана адзіная стаўка падаходнага падатку ў памеры 15 %.

У 2010 г. адменены збор у рэспубліканскі фонд падтрымкі вытворцаў сельгаспрадукцыі, харчавання і аграрнай навукі; падатак на набыццё аўтатранспартных сродкаў; падатак з продажу тавараў рознічнага гандлю; збор з карыстальнікаў за паркоўку. Для кампенсацыі выпадаючых даходаў дзяржаўнага бюджэту асноўная стаўка ПДВ павышана з 18 да 20 %.

Стаўка падатку на прыбытак, які атрымліваецца ў выглядзе дывідэндаў, а таксама ад рэалізацыі акцый, долей беларускіх прадпрыемстваў зніжана з 24 да 12 %. Стаўка падаходнага падатку з дывідэндаў зменшылася з 15 да 12 %.

Уступленне ў сілу ў 2010 г. Асаблівай часткі Падатковага кодэкса Рэспублікі Беларусь у значнай меры садзейнічала сістэматызацыі падатковага заканадаўства.

У 2011 г. адменены падатак на паслугі (5 % ад выручкі) і мэтавы збор на развіццё тэрыторый (3 % з прыбытку).

У 2012 г. важным новаўвядзеннем стаў кантроль за трансфертным цэнаўтварэннем. Падатковыя органы былі надзелены правам параўноўваць цэны, якія выкарыстоўваліся ў некаторых здзелках, з рыначнымі. У выпадку выяўлення разыходжанняў яны маглі карэкціраваць базу падатку на прыбытак. У мэтах павелічэння інвестыцыйнай актыўнасці суб’ектаў гаспадарання з 2012 г. істотна зменшана асноўная стаўка падатку на прыбытак — з 24 да 18 %. Суб’екты гаспадарання атрымалі права выкарыстоўваць норму пераносу страт. Была адменена льгота на фінансаванне капітальных укладанняў вытворчага прызначэння і жыллёвага будаўніцтва і ўведзена «амартызацыйная прэмія». Суб’ектам гаспадарання дазволілі ўключаць у затраты, якія ўлічваюцца пры падаткаабкладанні, частку першапачатковай вартасці асноўных сродкаў і нематэрыяльных актываў у межах 10 % па будынках і збудаваннях, 20 % — па машынах і абсталяванні, транспартных сродках і нематэрыяльных актывах, за некаторым выключэннем. У 2014 г. «амартызацыйная прэмія» пераўтворана ў інвестыцыйны вылік.

У 2012 г. зніжаны стаўкі падатку пры спрошчанай сістэме падаткаабкладання з 8 да 7 % без выплаты ПДВ, з 6 да 5 % з выплатай ПДВ, у 2013 г. — з 7 да 5 % без выплаты ПДВ, з 5 да 3 % з выплатай ПДВ. Таксама былі істотна павялічаны крытэрыі валавой выручкі і колькасці работнікаў для прымяняючых ССП без выплаты ПДВ.

Прадпрыемствам было дадзена права адносіць на затраты, якія ўлічваюцца пры падаткаабкладанні, расходы на НДДКР з прымяненнем павышаючага каэфіцыента 1,5 пры ўмове іх уключэння ў рэестр Дзяржкамітэта па навуцы і тэхналогіях.

Важным крокам у развіцці электронных сервісаў для выплаты падаткаў стала ўвядзенне электронных рахункаў-фактур па ПДВ.

З 2015 г. павышана стаўка падаходнага падатку з фізічных асоб з 12 да 13 %. У 2016 г. уведзена абкладанне падаходным падаткам па стаўцы 4 % даходаў у выглядзе выйгрышаў (вернутых ставак, якія не згулялі), атрыманых фізічнымі асобамі ад арганізатараў азартных гульняў — юрыдычных асоб Рэспублікі Беларусь. Павялічаны стаўкі падатку на нерухомасць з 0,1 да 0,2 %, які выплачваецца фізічнымі асобамі з другой і наступных кватэр, якія знаходзяцца ў іх уласнасці.

Новыя нормы былі ўнесены ў парадак падаткаабкладання знешняга гандлю. Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 26 лютага 2015 г. № 99 «Аб спагнанні падатку на дабаўленую вартасць» была прадугледжана адтэрміноўка на 90 дзён вяртання ПДВ пры імпарце тавараў. З 2017 г. адтэрміноўка вяртання ПДВ, выплачанага пры ўвозе тавараў з краін, якія не ўваходзяць у ЕАЭС, скарочана з 90 да 60 дзён, а з 2019 г. — да 30 дзён, з 2020 г. адтэрміноўка была адменена.

Сістэма падаткаабкладання ў Рэспубліцы Беларусь па структуры падатковых плацяжоў у значнай меры стала адпавядаць падатковым сістэмам дзяржаў Еўрасаюза і ЕАЭС.

У мэтах стымулявання высокатэхналагічных і экспартна арыентаваных распрацовак устаноўлены спецыяльныя падатковыя рэжымы для рэзідэнтаў свабодных эканамічных зон (СЭЗ), Парку высокіх тэхналогій (ПВТ) і Кітайска-Беларускага індустрыяльнага парку «Вялікі камень». Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 31 снежня 2018 г. № 506 «Аб развіцці Аршанскага раёна Віцебскай вобласці» для стымулявання ўласнай вытворчасці прадугледжаны паніжэнне ставак падатку пры спрошчанай сістэме падаткаабкладання, вызваленне ад налічэння працэнтаў пры прадастаўленні адтэрміноўкі (растэрміноўкі) па выплаце падаткаў і інш.

У выніку падатковых рэформ Рэспубліка Беларусь істотна палепшыла паказчык «Падаткаабкладанне» ў рэйтынгу Doing Business. Агульная падатковая стаўка знізілася са 137,2 % у 2005 г. да 53,3 % у 2018 г. Значна скарацілася колькасць штогадовых плацяжоў і час на выплату падаткаў (рыс. 2).

З 2019 г. уступіла ў сілу новая рэдакцыя Падатковага кодэкса Рэспублікі Беларусь, у якой вызначаны 8 прынцыпаў падаткаабкладання: законнасць, абавязковасць, роўнасць, прэзумпцыя добрасумленнасці, справядлівасць, стабільнасць, галоснасць і эканамічная абгрунтаванасць.

З мэтай стымулявання інвестыцыйнай актыўнасці павялічаны інвестыцыйныя вылікі па падатку на прыбытак, уведзены значныя льготы па дывідэндах, улік пры разліку падаткаабкладаемай базы рэзерву сумнеўных даўгоў, ільготы па падатку на нерухомасць для новаствараемых аб’ектаў, скарочаны абмежаванні па выліках ПДВ.

Важныя змяненні ў сістэме падаткаабкладання ў Рэспубліцы Беларусь адбыліся ў 2020–2025 гг. Сярод іх трэба вылучыць значнае пашырэнне электронных сэрвісаў у падатковым адміністраванні, увядзенне ў 2021 г. транспартнага падатку і ў 2023 г. падатку на прафесійны даход.

Асноўнымі змяненнямі ў Падатковы кодэкс у 2022 г. сталі: прадастаўленне права мясцовым органам улады павялічваць стаўку падатку на прыбытак на 2 п. п., увядзенне выплаты ПДВ замежнымі арганізацыямі пры электронным дыстанцыйным гандлі, пашыраны пералік падакцызных тавараў за кошт вадкасцей для электронных сістэм курэння і нетытунёвай нікацінзмяшчальнай прадукцыі, а таксама піўных напіткаў.

Істотныя змены закранулі спрошчаную сістэму падаткаабкладання. Такімі сталі прымяненне спрошчанай сістэмы падаткаабкладання індывідуальнымі прадпрымальнікамі толькі пры пераходзе ў статус юрыдычнай асобы, скарачэнне крытэрыю колькасці занятых работнікаў для гэтага рэжыму падаткаабкладання, адмена ССП з ПДВ і павышэнне стаўкі падатку пры ССП. З 2025 г. адменена ССП для арганізацый: якія маюць адасобленыя падраздзяленні, зарэгістраваныя ў якасці падаткаплацельшчыкаў у іншых дзяржавах; якія атрымліваюць сродкі і ажыццяўляюць аперацыі з лічбавымі знакамі (токенамі); створаных у рамках рэарганізацыі і зліцця пры перавышэнні крытэрыю валавой выручкі.

Важнае новаўвядзенне было прынята па падатку на нерухомасць. З 2022 г. уведзены падатак на адну кватэру, якая знаходзіцца ва ўласнасці фізічнай асобы. Раней падаткам на нерухомасць абкладалася толькі другая кватэра і домаўладанні.

Адным з найбольш важных змяненняў з’яўляецца павышэнне ставак па падатку на прыбытак і падаходным падатку з фізічных асоб. Агульная стаўка падатку на прыбытак павялічана з 2023 г. з 18 да 20 %, але пры гэтым адменена права мясцовых органаў улады павялічваць стаўку гэтага падатку на 2 п. п.

З 2022 г. інвестыцыйныя вылікі па будынках і збудаваннях узраслі з 15 да 20 %, а па абсталяванні і транспартных сродка — з 30 да 40 %.

З 2025 г. інвестыцыйны вылік па асноўных сродках можна прымяняць толькі па будынках (збудаваннях) вытворчага прызначэння.

З 2025 г. перайшла ў разрад нязменнай павышаная стаўка падатку на прыбытак у памеры 30 % для аператараў сотавай сувязі, якая была ўведзена на 2021–2022 гг. ва ўмовах пандэміі COVID‑19, потым тэрмін яе дзеяння прадаўжаўся. Для камерцыйных мікрафінансавых арганізацый, якія ўключаны ў рэестр такіх арганізацый, павышаная стаўка падатку на прыбытак у памеры 30 % устаноўлена на тэрмін з 1 студзеня 2025 г. да 1 студзеня 2028 г.

Істотныя змены ў бліжэйшай перспектыве закрануць і льготныя стаўкі падатку на прыбытак у дачыненні да дывідэндаў, якія былі ўведзены ў 2019 г. з мэтай стымулявання росту інвестыцый. Стаўка 6 % была ўстаноўлена пры ўмове неразмеркавання прыбытку на працягу трох гадоў. Гэтая стаўка будзе адменена з 1 студзеня 2026 г. Льготную падатковую стаўку па дывідэндах у памеры 0 % можна прымяніць пры неразмеркаванні прыбытку на працягу пяці гадоў, і такая льгота будзе дзейнічаць да 2028 г.

Стаўка падатку на дывідэнды, налічаныя замежным арганізацыям, павялічана з 2025 г. з 12 да 25 %. Пры наяўнасці Пагаднення з Рэспублікай Беларусь аб прадухіленні двайнога падаткаабкладання такія замежныя арганізацыі могуць прымяніць ільготы, прадугледжаныя Пагадненнем.

З 2023 г. павышаны стаўкі падаходнага падатку адносна індывідуальных прадпрымальнікаў і фізічных асоб, якія займаюцца прадпрымальніцкай дзейнасцю, з 16 да 20 %.

У Падатковы кодэкс з 2023 г. уведзены новы аб’ект абкладання падаткам на ігральны бізнес для дзейнасці па ўтрыманні віртуальных ігральных устаноў (ігравы даход).

З 2024 г. уведзена стаўка падаходнага падатку з фізічных асоб 25 % з сумы гадавога даходу вышэй за 200 тыс. руб. З 2025 г. крытэрый павялічаны да 220 тыс. руб. З 2024 г. уведзены стандартны падатковы вылік для маладых спецыялістаў, маладых рабочых (служачых). У 2024 г. такі стандартны вылік быў устаноўлены з сумы месячнага даходу 620 руб., а з 2025 г. — 730 руб.

З мэтай падтрымкі сацыяльна ўразлівых пластоў насельніцтва з 2025 г. па маёмасным выліку для шматдзетных сямей знята абмежаванне ў адносінах да пакупкі або будаўніцтва толькі аднаго аб’екта нерухомасці.

Значныя карэкціроўкі закранулі падаткаабкладанне майнінгу, абмену крыптавалют і шэрага іншых аперацый з лічбавымі знакамі (токенамі). З 2025 г. усе даходы ад названых аперацый абкладаюцца падаткам на прыбытак, акрамя даходаў, атрыманых арганізацыямі, якія выпускаюць з удзелам рэзідэнтаў ПВТ уласныя лічбавыя знакі (токены). Аналагічная льгота прадугледжана і па падаходным падатку з фізічных асоб.

Важнай навіной стала ўвядзенне з 2023 г. новага рэжыму падаткаабкладання — падатку на прафесійны даход. Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 8 снежня 2022 г. № 851 зацверджаны пералік відаў дзейнасці, пры занятку якімі фізічныя асобы могуць выплачваць названы падатак. Пастановай ад 28 чэрвеня 2024 г. № 457 гэты пералік скарэкціраваны. З 2025 г. рамесны збор і збор за аказанне паслуг аграэкатурызму прымяняецца толькі па рашэнні мясцовых органаў улады. Калі такога рашэння няма, выкарыстоўваецца падатак на прафесійны прыбытак.

З 2025 г. істотна скарэкціраваны стаўкі па транспартным падатку. Каэфіцыент 10 прадугледжаны з 2024 г. для аўтамабіляў, уключаных у пералік транспартных сродкаў павышанай камфортнасці з улікам года іх выпуску (не больш за 3 гады). З 2025 г. норма па трохгадовым годзе выпуску адменена і ўстаноўлены новыя нормы. Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 19 лютага 2025 г. № 99 зацверджаны новы пералік транспартных сродкаў павышанай камфортнасці. Таксама зменены тэрміны года выпуску для асобных марак аўтамабіляў павышанай камфортнасці да 10 гадоў і да 4–5 гадоў для прымянення каэфіцыента 10.

Істотна пашыраны электронныя сэрвісы для ўзаемадзеяння падаткаплацельшчыкаў і падатковых органаў. Гэтаму спрыяе ўвядзенне сэрвісу «асабісты кабінет», дадаткаў для карыстальнікаў па асобных падатковых плацяжах і інш.

У 2025 г. у рэспубліканскія падаткі ўключаны: ПДС; акцызы; падатак на прыбытак; падатак на даходы; падаходны падатак з фізічных асоб; падатак на нерухомасць; зямельны падатак; экалагічны падатак; падатак за здабычу прыродных рэсурсаў; афшорны збор; гербавы збор; консульскі збор; дзяржаўная пошліна; патэнтавая пошліна; мытныя пошліны і мытныя зборы, транспартны падатак; утылізацыйны збор.

У мясцовыя падаткі і зборы ўключаны: падатак за валоданне сабакамі; курортны збор; збор з загатоўшчыкаў.

Да асобых рэжымаў падаткаабкладання былі аднесены: падатак пры спрошчанай сістэме падаткаабкладання; адзіны падатак з індывідуальных прадпрымальнікаў і іншых фізічных асоб; адзіны падатак для вытворцаў сельскагаспадарчай прадукцыі; падатак на ігральны бізнес; падатак на даходы ад ажыццяўлення латарэйнай дзейнасці; падатак на даходы ад правядзення электронных інтэрактыўных гульняў; збор за ажыццяўленне рамеснай дзейнасці; збор за ажыццяўленне дзейнасці па аказанні паслуг у сферы аграэкатурызму; падатак на прафесійны даход.