Ваўкавы́ск

Горад, цэнтр Ваўкавыскага раёна Гродзенскай вобласці, на р. Рось, пры ўпадзенні ў яе р. Ваўкавыя. За 102 км на паўднёвы ўсход ад Гродна; вузел чыгунак на Баранавічы, Масты, Бераставіцу, Свіслач, аўтамабільных дарог на Масты, Слонім, Ружаны, Бераставіцу.

У 1939 г. у Ваўкавыску было 16,7 тыс. жыхароў.

У гады Вялікай Айчыннай вайны

Ваўкавыск ад нямецка-фашысцкіх войск 25–26 чэрвеня 1941 г. абаранялі воіны 3‑й (камандуючы генерал-лейтэнант В. I. Кузняцоў) і 10‑й (генерал-маёр К. Д. Голубеў) армій Заходняга фронту.

Ваўкавыск акупіраваны 28 чэрвеня 1941 г. Гітлераўцы за час акупацыі знішчылі ў горадзе больш за 29 тыс. савецкіх грамадзян, у т. л. 20 тыс. чалавек у лагеры ваеннапалонных, 9 668 мірных жыхароў, сярод якіх 4 146 вязняў гета. Каля 6 тыс. яўрэяў з Ваўскавыскага гета (куды, акрамя жыхароў Ваўкавыска, сагналі людзей з Мастоў, Зэльвы, Поразава, Ружан, Ізабеліна, Росі і іншых населеных пунктаў) было вывезена ў лагеры смерці Трэблінка, Аўшвіц і загінула там. Акупанты на 80 % разбурылі горад.

У горадзе і раёне дзейнічалі Ваўкавыскія падпольныя райкамы КП(б)‌Б і ЛКСМБ (28.11.1943 — 16.7.1944), Ваўкавыская раённая антыфашысцкая арганізацыя, партызанскія брыгады імя П. К. Панамарэнкі, імя В. І. Чапаева, асобныя атрады імя М. І. Калініна (камандзір Л. I. Сарока) Баранавіцкай вобласці, імя М. І. Калініна Беластоцкай вобласці, партызанская група «Заходнія».

Ваўкавыск вызвалены 14 ліпеня 1944 г. воінамі 129‑й (генерал-маёр I. У. Панчук), 169‑й (палкоўнік Ф. А. Вяроўкін), 5‑й (палкоўнік П. Ц. Міхаліцын) стралковых дывізій 40‑га стралковага корпуса, 1888‑га самаходна-артылерыйскага палка (маёр П. М. Вядзехін), часткі сіл 44‑й асобнай знішчальна-процітанкавай артылерыйскай брыгады (палкоўнік М. Г. Сыраваткін), 28‑й зенітна-артылерыйскай дывізіі (палкоўнік Г. Я. Драбкоў) 3‑й арміі пры падтрымцы 4‑й паветранай арміі 2‑га Беларускага фронту ў ходзе Беластоцкай аперацыі 1944 г. 

Ганаровае найменне «Ваўкавыскія» нададзена 11 воінскім злучэнням і часцям, якія вызвалялі горад (гл. Ваўкавыскія вайсковыя злучэнні і часці).

У Ваўкавыску — 2 брацкія магілы савецкіх воінаў, брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан, брацкая магіла савецкіх ваеннапалонных і ахвяр фашызму, на якіх устаноўлены помнікі;

помнік Вызвалення;

мемарыяльныя дошкі савецкім воінам і падпольшчыкам.