Для прыняцця рашэнняў і фарміравання пераліку аб’ектаў, якія падлягаюць дасудоваму аздараўленню або эканамічнай неплацежаздольнасці (банкруцтву), выкарыстаны асноўныя крытэрыі, зацверджаныя пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 12 снежня 2011 г. № 1672 «Аб вызначэнні крытэрыяў ацэнкі плацежаздольнасці суб’ектаў гаспадарання». Да арганізацый, у якіх неплацежаздольнасць набывае ўстойлівы характар, адносяцца арганізацыі, дзе на працягу чатырох кварталаў, якія папярэднічаюць складанню апошняга бухгалтарскага балансу, каэфіцыент бягучай ліквіднасці і каэфіцыент забяспечанасці ўласнымі абаротнымі сродкамі маюць значэнні менш як 1,5 і 0,2 адпаведна; мае ўстойлівы характар — арганізацыі, у якіх на працягу чатырох кварталаў, якія папярэднічаюць складанню апошняга бухгалтарскага балансу, каэфіцыент бягучай ліквіднасці і каэфіцыент забяспечанасці ўласнымі абаротнымі сродкамі маюць значэнні менш як 1,5 і 0,2 адпаведна, і наяўнасць на дату складання апошняга бухгалтарскага балансу значэння каэфіцыента забяспечанасці фінансавых абавязацельстваў актывамі больш як 1.

Акцыянаванне разглядаецца як найбольш прымальная форма правядзення фінансавай і маёмаснай рэструктурызацыі шляхам прыцягнення знешніх інвестараў, укладання дзяржаўных інвестыцый, правядзення дадатковай эмісіі акцый, канвертацыі акцый у даўгі і г. д.

Параўнальная ацэнка фінансавага становішча сельскагаспадарчых акцыянерных таварыстваў у залежнасці ад долі дзяржавы ў іх статутных фондах, а таксама асноўным відам дзейнасці якіх з’яўляецца вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі і выручка ад рэалізацыі якой складае не менш як 50 % ад агульнай сумы выручкі, паказвае, што ваганні фактычных паказчыкаў плацежаздольнасці нязначныя, без выяўленай выразнай перавагі, г. зн. доля дзяржавы ў статутных фондах не выступае асноўным крытэрыем складанага эканамічнага становішча арганізацый.

У рамках дасудовага аздараўлення па пераліку арганізацый, зацверджаным Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь, прадугледжваецца комплекс дзяржаўных прэферэнцый згодна з зацверджанымі бізнес-планамі. У прыватнасці, гаворка ідзе пра растэрміноўку абавязацельстваў на 5 гадоў у Фонд сацыяльнай абароны насельніцтва, на 3 гады — па выплаце падаткаў, збораў і іншых плацяжоў у бюджэт, па вяртанні бюджэтных пазык, працэнтаў па іх, адтэрміноўкі (растэрміноўкі) па дагаворах фінансавага лізінгу тэрмінам на 5 гадоў і інш.

У ліпені 2016 г. створана ААТ «Агенцтва па кіраванні актывамі», якому перададзена праблемная запазычанасць банкаў па крэдытах неплацежаздольных сельскагаспадарчых арганізацый. Агенцтва надзелена паўнамоцтвамі па дазволе на адтэрміноўку (растэрміноўку) пагашэння асноўнага доўгу па перададзеных яму крэдытах. У прыватнасці, устаноўлена адтэрміноўка да 1 года з растэрміноўкай да 7 гадоў. Працэнтная стаўка за карыстанне крэдытамі вызначана ў памеры 3 % на год. Рэалізацыя адпаведнага механізма дазволіць «расчысціць» балансы банкаў, якія крэдытуюць, і вызваліць крыніцы для крэдытавання плацежаздольных сельскагаспадарчых арганізацый.

Сярод дадатковых арганізацыйных матывацыйных мер дасудовага аздараўлення выдзелена 7 мадэлей рэфармавання:

• рэарганізацыя прадпрыемстваў шляхам далучэння, зліцця, вылучэння;

• здача прадпрыемстваў як маёмасных комплексаў у арэнду з наступным правам выкупу;

• перадача прадпрыемстваў, акцый, якія знаходзяцца ў дзяржаўнай уласнасці, у давернае кіраванне камерцыйным арганізацыям, індывідуальным прадпрымальнікам з наступным правам выкупу па выніках рэалізацыі бізнес-плана пры ўмове дасягнення эфектыўнай дзейнасці сельскагаспадарчай арганізацыі;

• перадача паўнамоцтваў выканаўчага органа (кіраўніка) сельскагаспадарчай арганізацыі паводле дагавора іншай камерцыйнай арганізацыі (кіруючай арганізацыі) або індывідуальнаму прадпрымальніку (кіраўніку) з правам наступнага выкупу кіруючай арганізацыяй (кіраўніком) маёмаснага комплексу гэтай сельскагаспадарчай арганізацыі па выніках рэалізацыі бізнес-плана пры ўмове дасягнення эфектыўнай дзейнасці сельскагаспадарчай арганізацыі;

• продаж прадпрыемстваў як маёмасных комплексаў, а таксама акцый (долей у статутных фондах), якія належаць адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінцы, сельскагаспадарчай арганізацыі шляхам правядзення конкурсу або аўкцыёну;

• бязвыплатная перадача ва ўласнасць кіраўніка арганізацыі 25,01 % акцый (долей у статутным фондзе), эмітаваных сельскагаспадарчай арганізацыяй пры дасягненні па выніках заканчэння пяцігадовага перыяду рэалізацыі бізнес-плана эфектыўнай дзейнасці (адсутнасць страт, пратэрмінаваных абавязацельстваў і аднаўленне плацежаздольнасці);

• бязвыплатная перадача прадпрыемстваў з рэспубліканскай уласнасці ў камунальную, ці наадварот.

Як вынік, па стане на 1 студзеня 2021 г. у 90 % гаспадарак, якія падлягаюць дасудоваму аздараўленню, плацежаздольнасць адноўлена, у 10 % намеціліся станоўчыя тэндэнцыі аднаўлення плацежаздольнасці. Колькасць стратных сельскагаспадарчых арганізацый зніжаецца.

З мэтай далейшага ўдасканалення механізма аздараўлення сельскагаспадарчых арганізацый прапануюцца наступныя меры:

• правядзенне эмісіі акцый дадатковага выпуску — павелічэння (утварэння) долі ў статутным фондзе — у межах сумы запазычанасці, якая ўтварылася;

• дазвол на адтэрміноўку на 3 гады з наступнай растэрміноўкай на 5 гадоў (для банкаў і ААТ «Банк развіцця Рэспублікі Беларусь» — на адтэрміноўку да 3 гадоў з наступнай растэрміноўкай да 5 гадоў) у адпаведнасці з зацверджанымі бізнес-планамі;

• заключэнне пагадненняў з крэдыторамі на змяненне ўмоў патрабавання грашовага абавязацельства па грамадзянска-прававой здзелцы або іншай падставе, вызначанай заканадаўствам;

• дадатковая эмісія мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі аблігацый, намінаваных у беларускіх рублях, з наступным іх продажам банкам і ААТ «Банк развіцця Рэспублікі Беларусь» для мэт набыцця актываў, сфарміраваных на суму запазычанасці (часткі запазычанасці) па крэдытных дагаворах, заключаных банкамі і ААТ «Банк развіцця Рэспублікі Беларусь» з сельскагаспадарчымі арганізацыямі, або перадачы названых актываў у ААТ «Агенцтва па кіраванні актывамі» з тэрмінам абарачэння не больш за восем гадоў, з пагашэннем штоквартальна роўнымі долямі, пачынаючы з квартала, які ідзе за кварталам эмісіі аблігацый, са штоквартальнай выплатай працэнтнага даходу.

У кантэксце рэалізацыі ўказа № 70 у Віцебскай вобласці створаны 7 аграпрамысловых аб’яднанняў (АПА), у склад якіх увайшлі 142 удзельнікі (рыс. 4), у т. л.: 111 сельскагаспадарчых арганізацый, 7 галаўных перапрацоўчых арганізацый, 24 аграпрамысловыя, сэрвісныя, гандлёвыя і іншыя арганізацыі.

Для ўпарадкавання сістэмы кіравання райвыканкамам вобласці прапанавана забяспечыць перадачу паўнамоцтваў выканаўчага органа (кіраўніка) 98 сельскагаспадарчых арганізацый сыравінных зон 30 кіруючым арганізацыям. Гэта змяняе статус кіраўнікоў сельскагаспадарчых арганізацый сыравінных зон. Іх аператыўная і гаспадарчая самастойнасць будзе абмежавана ў рамках адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі. Цэнтральнае месца ў рэгуляванні дзейнасці суб’ектаў сыравінных зон належыць ГА «Віцебскі канцэрн «Мяса-малочныя прадукты».