Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнка ў час наведвання Тураўскага малочнага камбіната. Жыткавіцкі раён Гомельскай вобласці

Стратэгічны напрамак развіцця харчовай і перапрацоўчай прамысловасці Беларусі арыентаваны на нарошчванне вытворча-эканамічнага і канкурэнтнага патэнцыялу нацыянальных вытворцаў. Прыярытэтныя напрамкі прадугледжваюць:

• далейшы рост прамысловай вытворчасці на аснове ўдасканалення тэхналогій, якія прымяняюцца (рэсурсазберагальных і безадходных), укаранення інавацый, зніжэння імпартаёмістасці прадукцыі;

• стварэнне трывалай уласнай сыравіннай базы апрацоўчай прамысловасці;

• забеспячэнне росту прадукцыйнасці працы па дабаўленай вартасці і іншых паказчыкаў эфектыўнасці ў галінах да ўзроўню ЕС і найлепшых сусветных крытэрыяў.

Лінія па падрыхтоўцы бульбы да продажу на ААТ «Камбінат «Усход» Гомельскага раёна

На павышэнне ўзроўню і якасці харчавання насельніцтва рэспублікі значна ўплывае развітая вытворчасць айчынных прадуктаў дзіцячага харчавання. Аб’ём вытворчасці малака для дзіцячага харчавання ў 2019 г. склаў 30 829 т, тварагу і тварожных вырабаў — 5 681, кісламалочных прадуктаў — 29 265, мясных кансерваў — 1 578, плодаагароднінных і фруктовых кансерваў (пюрэ для дзіцячага харчавання) — 7 350, сокаў — 4 545, харчавання дзіцячага іншага (нектары, морсы і інш.) — 7 235 т.

Узровень загрузкі вытворчых магутнасцей апрацоўчых прадпрыемстваў вызначаецца даступнасцю сельскагаспадарчай сыравіны ў дастатковым аб’ёме і высокай якасці. Паказчык выкарыстання вытворчых магутнасцей дадзены ў табліцы 16.

У 2020 г. 28,6 % арганізацый, асноўным відам дзейнасці якіх з’яўляецца прамысловая вытворчасць прадуктаў харчавання і напіткаў, ажыццяўлялі затраты на тэхналагічныя інавацыі (табліца 17). Сярод гэтай групы прадпрыемстваў 94,7 % ажыццяўляюць затраты на тэхналагічныя інавацыі, 2,6 % — арганізацыйныя і 18,4 % — маркетынгавыя; гэта структура характэрная для апрацоўчай прамысловасці эканомікі — 96,3, 7,9 і 12,1 % адпаведна.

Прадукцыя ААТ «Малочны мір» (г. Гродна) пастаўляецца за мяжу

Рагачоўскі малочнакансервавы камбінат. Гомельская вобласць

Памяшканне для даспявання сыру на Бярозаўскім сыраробным камбінаце. Брэсцкая вобласць

Вытворчы цэх на Тураўскім малочным камбінаце. Жыткавіцкі раён Гомельскай вобласці

У 2020 г. Беларусь экспартавала 148,7 тыс. т ялавічыны, 193,9 — мяса і харчовых субпрадуктаў свойскай птушкі, 234,6 — малака і вяршкоў нязгушчаных, 214,7 — малака і вяршкоў згушчаных і сухіх, 83,9 — масла сметанковага, 274,5 — сыроў і тварагу, 445,2 тыс. т цукру, што больш за ўзровень папярэдняга года на 6,1; 13,8; 8,7; 7,2; 7,2; 12,5 і 60 % адпаведна.

Захоўваецца значны ўплыў рыначнай кан’юнктуры на эфектыўнасць рэалізацыі вытворчага патэнцыялу таваравытворцаў. Рэнтабельнасць продажаў прадукцыі ў вытворчасці прадуктаў харчавання ў 2020 г. склала 8,2 %, у т. л.: у перапрацоўцы і кансерваванні мяса і вытворчасці мясной і мясаўтрымальнай прадукцыі — 6,4 %, перапрацоўцы і кансерваванні рыбы — 12,7, перапрацоўцы і кансерваванні садавіны і агародніны — 11, вытворчасці алеяў і жывёльных маслаў і тлушчаў — 16,9, малочных прадуктаў — 8, мукамольна-крупяных прадуктаў, крухмалу і крухмальных прадуктаў — 4,6, хлебабулачных, макаронных і мучных кандытарскіх вырабаў — 5,4, цукру — 10,2, какавы, шакаладу і цукрыстых кандытарскіх вырабаў — 8,6, дзіцячага харчавання і дыетычных харчовых прадуктаў — 16,3, гатовых кармоў і дабавак для сельскагаспадарчых жывёл — 5,5 %.

У Рэспубліцы Беларусь досыць шырока ўжываецца практыка фарміравання сыравінных зон аграпрамысловай вытворчасці. Аптымізацыя сыравінных зон складае аснову павышэння эфектыўнасці буракацукровага і льнянога падкомплексаў АПК. Для сыравіннай зоны характэрны больш эфектыўны ў параўнанні з кароткатэрміновым дагаворным узаемадзеяннем суб’ектаў арганізацыйна-эканамічны механізм адносін у ланцужку стварэння дабаўленай вартасці (авансаванне, удасканаленне цэнаўтварэння, планаванне вытворчасці і загрузкі магутнасцей). Згодна з Дырэктывай Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 4 сакавіка 2019 г. № 6 «Аб развіцці вёскі і павышэнні эфектыўнасці аграрнай галіны» і Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 25 лютага 2020 г. № 70 «Аб развіцці аграпрамысловага комплексу Віцебскай вобласці» праводзяцца мэтанакіраваныя мерапрыемствы па фарміраванні і кіраванні развіццём сыравінных зон з арыентацыяй на ўстойлівае развіццё рэгіянальных аграпрамысловых комплексаў. Пры гэтым пад сыравіннай зонай аграпрамысловай вытворчасці разумеецца спосаб узаемадзеяння арганізацый, якія ажыццяўляюць дзейнасць па вытворчасці, перапрацоўцы сельскагаспадарчай прадукцыі, аказанні паслуг па абслугоўванні, а таксама гандлі на падставе заключаных дагавораў.

Узаемадзеянне суб’ектаў сыравіннай зоны прадугледжвае, што арганізацыі прамысловасці ажыццяўляюць фінансаванне ўстойлівага ўзнаўлення сыравіны ў выглядзе авансавання і доўгатэрміновага інвеставання арганізацый сельскай гаспадаркі, уключаючы: набыццё ўгнаенняў, сродкаў абароны раслін і кармоў, тэхнічную дапамогу, куплю племянной прадукцыі і тэхнікі, будаўніцтва вытворчых магутнасцей.

Развіццё харчовай і перапрацоўчай прамысловасці ў Рэспубліцы Беларусь вызначаецца фактарамі навакольнага асяроддзя, якія ў перспектыве будуць вызначаць фінансава-эканамічную ўстойлівасць галіны. Гэта значны ўплыў кан’юнктуры знешняга рынку на эфектыўнасць функцыянавання таваравытворцаў; павелічэнне дзяржаўнай падтрымкі ўласных таваравытворцаў і прымяненне мер абароны на экспартных рынках; ўзмацненне канкурэнцыі на сыравінных рынках з прычыны росту дэфіцыту сельскагаспадарчай прадукцыі і інгрэдыентаў высокай якасці і інш.

Вытворчая лінія па выпечцы пернікаў у ААТ «Берасцейскі пекар». Брэсцкая вобласці

Вытворчасць пірожных на Мінскім хлебазаводзе № 5

Канкурэнтнымі перавагамі айчынных таваравытворцаў з’яўляюцца:

• высокі навукова-тэхналагічны і інавацыйны патэнцыял харчовай і перапрацоўчай прамысловасці, а таксама развіццё ўласнай індустрыі здаровага харчавання;

• станоўчы імідж беларускіх харчовых тавараў як прадуктаў высокай якасці (натуральныя інгрэдыенты, устойлівая вытворчасць, выкарыстанне мясцовай сыравіны і інш.);

• устойлівы ўзровень самазабеспячэння і даступнасці па большасці відаў сельскагаспадарчай сыравіны і харчавання, які адпавядае аптымальным крытэрыям харчовай бяспекі;

• значны экспартны патэнцыял беларускай прадукцыі на рынках ЕАЭС, СНД, а таксама сістэмная работа па прадуктовай і краінавай дыверсіфікацыі рынкаў збыту і інш.

Асноўныя рызыкі зніжэння ўстойлівасці і канкурэнтаздольнасці галіны:   

• павелічэнне долі імпартных харчовых тавараў на ўнутраным рынку, якое можа ў далейшым прывесці да скарачэння вытворчага патэнцыялу айчынных таваравытворцаў і ўзнікнення пагроз харчовай бяспецы;

• пакупная здольнасць грашовых даходаў насельніцтва, якая не дазваляе айчынным таваравытворцам у поўнай меры рэалізаваць канкурэнтны патэнцыял прадукцыі высокай якасці на ўнутраным рынку;

• ціск камерцыйнай палітыкі гандлёвых сетак, пры якой гандлёвая нацэнка і ўмовы паставак могуць нівеліраваць канкурэнтныя перавагі айчынных вытворцаў;

• абмежаваныя магчымасці фінансавання маркетынгавых даследаванняў і распрацовак.

З улікам выяўленых тэндэнцый выпрацоўваецца комплекс мер і механізмаў, якія забяспечваюць нарошчванне і эфектыўную рэалізацыю канкурэнтнага патэнцыялу галін АПК.