Адным з галоўных сродкаў уключэння дзяржавы ў міжнародны падзел працы з’яўляецца знешні гандаль, значэнне якога для нацыянальнай эканомікі вызначаецца ўзроўнем міждзяржаўнага супрацоўніцтва. На фоне інтэнсіўнага развіцця сусветнага гандлю харчовымі таварамі Рэспубліка Беларусь усё больш актыўна ўваходзіць у сістэму міжнароднага падзелу працы і займае важкае месца ў сусветным рэйтынгу краін-лідараў. У цяперашні час рэспубліка з’яўляецца дастаткова экспартна арыентаванай краінай па аграхарчовых таварах, асабліва па прадукцыі жывёльнага паходжання, ільновалакне і цукры. Напрыклад, займаючы 24‑е месца ў сусветных аб’ёмах вытворчасці малака, краіна выйшла на 10‑е месца ў экспарце малочных прадуктаў, у т. л. на 7‑е месца па масле жывёльным. Найбольш высокі рэйтынг рэспубліка мае па вытворчасці і экспарце льновалакна — 3‑е месца. Беларусь таксама ўваходзіць у дваццатку краін-лідараў па экспарце такіх сельскагаспадарчых тавараў, як ялавічына, мяса птушкі, цукар і алей рапсавы.

Знешні гандаль Беларусі сельскагаспадарчай прадукцыяй і прадуктамі харчавання займае значнае месца ў эканамічных паказчыках галіны і рэспублікі. Доля экспарту гэтай прадукцыі складае ў аб’ёмах сукупнага экспартнага патэнцыялу каля 20 %; у валавым унутраным прадукце рэспублікі — каля 8–9 %.

Асноўнымі прыярытэтамі ў галіне знешняга гандлю Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца: збалансаванасць і ўстойлівасць унутранага харчовага рынку; шматвектарнасць знешнегандлёвай палітыкі; стымуляванне развіцця знешняга гандлю.

У адпаведнасці з прыярытэтамі, стратэгічнай мэтай развіцця знешняга гандлю Рэспублікі Беларусь у аграрнай сферы вызначана рацыянальнае выкарыстанне экспартнага патэнцыялу з улікам забяспечанасці харчовай бяспекі і павышэнне яго эфектыўнасці на падставе вытворчасці канкурэнтаздольнай айчыннай прадукцыі, збалансаванасці ўнутраных прадуктовых рынкаў і экспартна-імпартных патокаў, дыверсіфікацыі краінавай і прадуктовай структуры экспарту, выкарыстання інавацыйных тэхналогій вытворчасці і збыту прадуктаў харчавання.

Параметры развіцця знешняга гандлю сельскагаспадарчай сыравінай і гатовым харчаваннем з’яўляюцца важным элементам, які вызначае збалансаванасць нацыянальнай харчовай сістэмы. Развіццё айчыннага АПК дазволіла сфарміраваць значны экспартны патэнцыял у гэтай сферы. Экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання дынамічна развіваецца, а краіна займае сваю нішу на сусветным аграхарчовым рынку. На сусветным рынку рэалізуецца каля 40 % прадукцыі, вырабленай у айчыннай харчовай галіне. У 2020 г. на знешнія рынкі было рэалізавана сельскагаспадарчай прадукцыі і прадуктаў харчавання на суму 5 777 млн долараў ЗША. Знешнегандлёвае сальда дасягнула 1 522,1 млн долараў ЗША (рыс. 11).

Асноўныя таварныя групы, якія сфарміравалі больш за 90 % экспартнай выручкі ў 2020 г., прадстаўлены такімі таварамі, як: малакапрадукты — 41,2 %, мяса і харчовыя мясныя прадукты — 14,1, гатовыя прадукты з мяса і рыбы — 6,7, тлушчы і маслы жывёльнага паходжання або алеі — 5,9, агародніна (уключаючы бульбу) — 4,4, шроты, макуха, жамерыны, гатовыя кармы для жывёл — 4,3, алкагольныя і безалкагольныя напіткі — 3,1, цукар і кандытарскія вырабы з яго — 3, плады і садавіна — 2,8, рыба і ракападобныя — 2 % і г. д. (табліца 27).

Маніторынг экспартных паставак і аб’ёмаў вытворчасці паказаў, што найбольшая ўдзельная вага экспарту ў вытворчасці ў 2020 г. склалася па такіх таварных пазіцыях, як: цукар белы (77,7 %), малако сухое (77,6), рапсавы алей (75,1), гатовая або кансерваваная рыба (72,1), масла жывёльнае (70,2), сыры і тварог (65), ялавічына (63), маслёнка, ёгурт, кефір (33,2), мяса птушкі (38 %).

Геаграфія экспартных паставак сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання Беларусі пашыраецца. У 2020 г. айчынныя аграхарчовыя тавары былі рэалізаваны на 116 знешніх рынках. Асноўнымі рынкамі збыту сельскагаспадарчых тавараў і харчавання з’яўлялісь краіны ЕАЭС (Расія — 74,2 %, Казахстан — 5 %, Кыргызстан — 0,4 %), СНД (Украіна — 3,4 %, Узбекістан — 1,3 %, Азербайджан — 0,5 %), ЕС (Літва — 2,2 %, Польшча — 1,4, Латвія — 0,6, Германія — 0,5 %), Нарвегія — 0,7 % і Кітай — 4,4 %. У апошнія гады актыўна развіваліся нацыянальныя экспартныя пастаўкі на кітайскі рынак.

Да тавараў, якія сфарміравалі імпартны аграхарчовы кошык Беларусі ў 2020 г., адносяцца: плады і садавіна (12,4 %), жывыя дрэвы і зрэзаныя кветкі (10,4), насенне алейных культур (9,7), шроты, макуха, гатовыя кармы для жывёл (9,5), рыба (8,7), экстракты, эсэнцыі, канцэнтраты (7,3), алкагольныя і безалкагольныя напіткі (6,8), збожжа і гатовыя прадукты з яго (4,7), агародніна і караняплоды (3,8), прадукты перапрацоўкі агародніны, садавіны (3,8 %). На гэтыя таварныя пазіцыі прыпадала больш за 75 % нацыянальнага імпарту сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання. Дынаміка імпартных закупак у натуральным выражэнні прадстаўлена ў табліцы 28.

Ацэнка структуры балансу харчовых рэсурсаў паказала, што ўдзельная вага імпарту ў рэсурсах па большасці таварных пазіцый меншая за 10 %, за выключэннем рыбы, садавіны і расліннага алею. Залежнасць аграрнай галіны Беларусі ад замежных паставак досыць умераная. Доля імпартнай сыравіны і матэрыялаў у выдатках на вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі складае 12–14 %. У вытворчасць харчовых прадуктаў, уключаючы напіткі і тытунь, далучана каля 25 % імпартных рэсурсаў.

Імпартныя закупкі сельскагаспадарчых тавараў і харчавання ў краіну ў 2020 г. ажыццяўляліся са 144 краін свету. Асноўнымі пастаўшчыкамі сельскагаспадарчых тавараў і харчавання ў Беларусь былі Расія (33,3 %), Украіна (12,5), Польшча (5,4), Нідэрланды (5,1), Эквадор (4,3), Турцыя (3,3), Нарвегія (2,8), Германія (2,6), Іспанія (2,3), Кітай (2,2 %) і інш.

Беларусь праводзіць мерапрыемствы па актывізацыі ўдзелу краіны ў гандлёва-эканамічных інтэграцыйных працэсах, якія накіраваны на нарошчванне экспартнага патэнцыялу і яго дыверсіфікацыю на падставе лібералізацыі гандлёвых адносін з перспектыўнымі партнёрамі. Рэспубліка Беларусь з’яўляецца ўдзельніцай Дагавора аб свабодным гандлі дзяржаў СНД, Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, а таксама Дагавора аб Еўразійскім эканамічным саюзе. Дзейнічаюць гандлёвыя пагадненні паміж Еўразійскім эканамічным саюзам (у т. л. Рэспублікай Беларусь) і В’етнамам, Іранам, Кітаем, Сінгапурам, Сербіяй. Дзяржавамі — членамі ЕАЭС прынята рашэнне аб пачатку перамоў па заключэнні пагадненняў аб гандлёва-эканамічным супрацоўніцтве з Егіптам, Ізраілем і Індыяй. Створаны сумесныя даследчыя групы па вывучэнні мэтазгоднасці заключэння пагадненняў аб свабодным гандлі з Інданезіяй і Манголіяй.

Для Рэспублікі Беларусь адной з найважнейшых задач фарміравання і рэалізацыі экспартнага патэнцыялу ў аграрнай сферы з’яўляецца стварэнне спрыяльнага асяроддзя для падтрымання канкурэнтаздольнасці вытворчасці і збыту прадукцыі.