Аграпрамысловы комплекс
- Сельская гаспадарка і харчовы сектар
- Дзяржаўная аграпрамысловая палітыка
- Асноўныя сферы АПК
- Арганізацыйна-эканамічныя пераўтварэнні сельскагаспадарчых арганізацый
- Малыя формы гаспадарання
- Харчовая і перапрацоўчая прамысловасць
- Матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне сельскагаспадарчай вытворчасці
- Дзяржаўная падтрымка АПК
- Кааператыўна-інтэграцыйнае ўзаемадзеянне ў АПК
- Кіраванне ў АПК
- Сацыяльная палітыка ў вёсцы. Развіццё сельскіх тэрыторый
- Інавацыйнае развіццё АПК
- Кадравы патэнцыял АПК
- Знешні гандаль Рэспублікі Беларусь сельскагаспадарчай прадукцыяй і харчаваннем
- Харчовая бяспека
- Забеспячэнне якасці сельскагаспадарчай прадукцыі
Знешні гандаль Рэспублікі Беларусь сельскагаспадарчай прадукцыяй і харчаваннем
Дата стварэння: 24.05.2024 11:11:49
Дата змены: 24.05.2024 12:22:48
Адным з галоўных сродкаў уключэння дзяржавы ў міжнародны падзел працы з’яўляецца знешні гандаль, значэнне якога для нацыянальнай эканомікі вызначаецца ўзроўнем міждзяржаўнага супрацоўніцтва. На фоне інтэнсіўнага развіцця сусветнага гандлю харчовымі таварамі Рэспубліка Беларусь усё больш актыўна ўваходзіць у сістэму міжнароднага падзелу працы і займае важкае месца ў сусветным рэйтынгу краін-лідараў. У цяперашні час рэспубліка з’яўляецца дастаткова экспартна арыентаванай краінай па аграхарчовых таварах, асабліва па прадукцыі жывёльнага паходжання, ільновалакне і цукры. Напрыклад, займаючы 24‑е месца ў сусветных аб’ёмах вытворчасці малака, краіна выйшла на 10‑е месца ў экспарце малочных прадуктаў, у т. л. на 7‑е месца па масле жывёльным. Найбольш высокі рэйтынг рэспубліка мае па вытворчасці і экспарце льновалакна — 3‑е месца. Беларусь таксама ўваходзіць у дваццатку краін-лідараў па экспарце такіх сельскагаспадарчых тавараў, як ялавічына, мяса птушкі, цукар і алей рапсавы.
Знешні гандаль Беларусі сельскагаспадарчай прадукцыяй і прадуктамі харчавання займае значнае месца ў эканамічных паказчыках галіны і рэспублікі. Доля экспарту гэтай прадукцыі складае ў аб’ёмах сукупнага экспартнага патэнцыялу каля 20 %; у валавым унутраным прадукце рэспублікі — каля 8–9 %.
Асноўнымі прыярытэтамі ў галіне знешняга гандлю Рэспублікі Беларусь з’яўляюцца: збалансаванасць і ўстойлівасць унутранага харчовага рынку; шматвектарнасць знешнегандлёвай палітыкі; стымуляванне развіцця знешняга гандлю.
У адпаведнасці з прыярытэтамі, стратэгічнай мэтай развіцця знешняга гандлю Рэспублікі Беларусь у аграрнай сферы вызначана рацыянальнае выкарыстанне экспартнага патэнцыялу з улікам забяспечанасці харчовай бяспекі і павышэнне яго эфектыўнасці на падставе вытворчасці канкурэнтаздольнай айчыннай прадукцыі, збалансаванасці ўнутраных прадуктовых рынкаў і экспартна-імпартных патокаў, дыверсіфікацыі краінавай і прадуктовай структуры экспарту, выкарыстання інавацыйных тэхналогій вытворчасці і збыту прадуктаў харчавання.
Параметры развіцця знешняга гандлю сельскагаспадарчай сыравінай і гатовым харчаваннем з’яўляюцца важным элементам, які вызначае збалансаванасць нацыянальнай харчовай сістэмы. Развіццё айчыннага АПК дазволіла сфарміраваць значны экспартны патэнцыял у гэтай сферы. Экспарт сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання дынамічна развіваецца, а краіна займае сваю нішу на сусветным аграхарчовым рынку. На сусветным рынку рэалізуецца каля 40 % прадукцыі, вырабленай у айчыннай харчовай галіне. У 2020 г. на знешнія рынкі было рэалізавана сельскагаспадарчай прадукцыі і прадуктаў харчавання на суму 5 777 млн долараў ЗША. Знешнегандлёвае сальда дасягнула 1 522,1 млн долараў ЗША (рыс. 11).
Асноўныя таварныя групы, якія сфарміравалі больш за 90 % экспартнай выручкі ў 2020 г., прадстаўлены такімі таварамі, як: малакапрадукты — 41,2 %, мяса і харчовыя мясныя прадукты — 14,1, гатовыя прадукты з мяса і рыбы — 6,7, тлушчы і маслы жывёльнага паходжання або алеі — 5,9, агародніна (уключаючы бульбу) — 4,4, шроты, макуха, жамерыны, гатовыя кармы для жывёл — 4,3, алкагольныя і безалкагольныя напіткі — 3,1, цукар і кандытарскія вырабы з яго — 3, плады і садавіна — 2,8, рыба і ракападобныя — 2 % і г. д. (табліца 27).
Назва прадукцыі |
Год |
|||||
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
|
Сыры і тварог |
182,5 |
205 |
189,4 |
211,2 |
244,1 |
274,5 |
Масла сметанковае |
87,9 |
85 |
80 |
89,4 |
78,3 |
83,9 |
Сухое неразведзенае і абястлушчанае малако |
159,4 |
139,7 |
138,6 |
154,4 |
146,5 |
150,5 |
Ялавічына |
138,4 |
155,4 |
141,4 |
150,9 |
140,2 |
148,7 |
Мяса птушкі |
136,3 |
145,9 |
150,4 |
166,5 |
170,4 |
193,9 |
Каўбасныя вырабы |
26,8 |
37 |
42,1 |
38 |
27,1 |
33,7 |
Мясныя кансервы |
8,6 |
10,5 |
11,9 |
13,5 |
16,8 |
19,5 |
Рыбныя кансервы |
34,8 |
37,1 |
43,6 |
51,5 |
56,5 |
59,8 |
Алей рапсавы |
132,7 |
40,5 |
62,2 |
233,1 |
272,9 |
291,4 |
Бульба |
300,9 |
297,5 |
390,1 |
299,5 |
360,6 |
291,9 |
Агародніна |
572,2 |
508,6 |
553,8 |
488 |
383,3 |
341,1 |
Шроты, макуха, жамерыны і інш. |
212,6 |
165,1 |
171,8 |
465,3 |
514,3 |
630,4 |
Алкагольныя і безалкаголь-ныя напіткі |
190,1 |
234,8 |
302,1 |
325,5 |
304,8 |
298,3 |
Цукар |
362,8 |
351,6 |
407,1 |
427,2 |
278,2 |
445,2 |
Плады і садавіна |
1 186,2 |
732,5 |
630,2 |
405,4 |
282,3 |
232,2 |
Рыба і ракападобныя |
25,7 |
24 |
28,4 |
20,8 |
21,6 |
20,4 |
Даныя Нацыянальнага статыстычнага камітэта Рэспублікі Беларусь. |
Маніторынг экспартных паставак і аб’ёмаў вытворчасці паказаў, што найбольшая ўдзельная вага экспарту ў вытворчасці ў 2020 г. склалася па такіх таварных пазіцыях, як: цукар белы (77,7 %), малако сухое (77,6), рапсавы алей (75,1), гатовая або кансерваваная рыба (72,1), масла жывёльнае (70,2), сыры і тварог (65), ялавічына (63), маслёнка, ёгурт, кефір (33,2), мяса птушкі (38 %).
Геаграфія экспартных паставак сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання Беларусі пашыраецца. У 2020 г. айчынныя аграхарчовыя тавары былі рэалізаваны на 116 знешніх рынках. Асноўнымі рынкамі збыту сельскагаспадарчых тавараў і харчавання з’яўлялісь краіны ЕАЭС (Расія — 74,2 %, Казахстан — 5 %, Кыргызстан — 0,4 %), СНД (Украіна — 3,4 %, Узбекістан — 1,3 %, Азербайджан — 0,5 %), ЕС (Літва — 2,2 %, Польшча — 1,4, Латвія — 0,6, Германія — 0,5 %), Нарвегія — 0,7 % і Кітай — 4,4 %. У апошнія гады актыўна развіваліся нацыянальныя экспартныя пастаўкі на кітайскі рынак.
Да тавараў, якія сфарміравалі імпартны аграхарчовы кошык Беларусі ў 2020 г., адносяцца: плады і садавіна (12,4 %), жывыя дрэвы і зрэзаныя кветкі (10,4), насенне алейных культур (9,7), шроты, макуха, гатовыя кармы для жывёл (9,5), рыба (8,7), экстракты, эсэнцыі, канцэнтраты (7,3), алкагольныя і безалкагольныя напіткі (6,8), збожжа і гатовыя прадукты з яго (4,7), агародніна і караняплоды (3,8), прадукты перапрацоўкі агародніны, садавіны (3,8 %). На гэтыя таварныя пазіцыі прыпадала больш за 75 % нацыянальнага імпарту сельскагаспадарчай прадукцыі і харчавання. Дынаміка імпартных закупак у натуральным выражэнні прадстаўлена ў табліцы 28.
Найменне прадукцыі |
Год |
|||||
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
|
Плады і садавіна |
1 578,5 |
1 295,4 |
1 149,1 |
763,1 |
773,8 |
606,2 |
Жывыя дрэвы, зрэзаныя кветкі |
35 |
74,5 |
125,2 |
143,5 |
189,4 |
201,6 |
Алейнае насенне |
51,3 |
123,2 |
204,9 |
708,1 |
854,5 |
871,6 |
Шроты, макуха, гатовыя кармы для жывёл |
969,6 |
877,4 |
1 099,7 |
983 |
1 022,9 |
994 |
Рыба і ракападобныя |
150,8 |
141,4 |
159,2 |
153 |
151,4 |
155,4 |
Экстракты, эсэнцыі |
90,4 |
99,5 |
113,3 |
124,8 |
128 |
122,5 |
Алкагольныя і безалкагольныя напіткі |
282,6 |
264,1 |
290,6 |
333,2 |
397,2 |
429,5 |
Гатовыя прадукты са збожжа |
121,6 |
131,2 |
191,5 |
127,6 |
136,7 |
126,7 |
Агародніна (уключаючы бульбу) |
522,2 |
469,4 |
500,2 |
304 |
245,6 |
183,3 |
Прадукты перапрацоўкі агародніны, садавіны |
102,2 |
98,7 |
103,5 |
111,4 |
122,8 |
131 |
Даныя Нацыянальнага статыстычнага камітэта Рэспублікі Беларусь. |
Ацэнка структуры балансу харчовых рэсурсаў паказала, што ўдзельная вага імпарту ў рэсурсах па большасці таварных пазіцый меншая за 10 %, за выключэннем рыбы, садавіны і расліннага алею. Залежнасць аграрнай галіны Беларусі ад замежных паставак досыць умераная. Доля імпартнай сыравіны і матэрыялаў у выдатках на вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі складае 12–14 %. У вытворчасць харчовых прадуктаў, уключаючы напіткі і тытунь, далучана каля 25 % імпартных рэсурсаў.
Імпартныя закупкі сельскагаспадарчых тавараў і харчавання ў краіну ў 2020 г. ажыццяўляліся са 144 краін свету. Асноўнымі пастаўшчыкамі сельскагаспадарчых тавараў і харчавання ў Беларусь былі Расія (33,3 %), Украіна (12,5), Польшча (5,4), Нідэрланды (5,1), Эквадор (4,3), Турцыя (3,3), Нарвегія (2,8), Германія (2,6), Іспанія (2,3), Кітай (2,2 %) і інш.
Беларусь праводзіць мерапрыемствы па актывізацыі ўдзелу краіны ў гандлёва-эканамічных інтэграцыйных працэсах, якія накіраваны на нарошчванне экспартнага патэнцыялу і яго дыверсіфікацыю на падставе лібералізацыі гандлёвых адносін з перспектыўнымі партнёрамі. Рэспубліка Беларусь з’яўляецца ўдзельніцай Дагавора аб свабодным гандлі дзяржаў СНД, Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі, а таксама Дагавора аб Еўразійскім эканамічным саюзе. Дзейнічаюць гандлёвыя пагадненні паміж Еўразійскім эканамічным саюзам (у т. л. Рэспублікай Беларусь) і В’етнамам, Іранам, Кітаем, Сінгапурам, Сербіяй. Дзяржавамі — членамі ЕАЭС прынята рашэнне аб пачатку перамоў па заключэнні пагадненняў аб гандлёва-эканамічным супрацоўніцтве з Егіптам, Ізраілем і Індыяй. Створаны сумесныя даследчыя групы па вывучэнні мэтазгоднасці заключэння пагадненняў аб свабодным гандлі з Інданезіяй і Манголіяй.
Для Рэспублікі Беларусь адной з найважнейшых задач фарміравання і рэалізацыі экспартнага патэнцыялу ў аграрнай сферы з’яўляецца стварэнне спрыяльнага асяроддзя для падтрымання канкурэнтаздольнасці вытворчасці і збыту прадукцыі.