Сістэма аграрнай адукацыі Рэспублікі Беларусь уключае 4 установы вышэйшай адукацыі (Беларускі дзяржаўны аграрны тэхнічны ўніверсітэт, Беларуская дзяржаўная сельскагаспадарчая акадэмія, Гродзенскі дзяржаўны аграрны ўніверсітэт, Віцебская дзяржаўная акадэмія ветэрынарнай медыцыны), а таксама 27 каледжаў, якія ажыццяўляюць падрыхтоўку спецыялістаў па 32 спецыяльнасцях з вышэйшай і 25 — з сярэдняй спецыяльнай адукацыяй. У адпаведнасці з запытамі галіны адкрываюцца новыя спецыяльнасці, гэтым самым падрыхтоўка кадраў адаптуецца да патрэб аграрнай вытворчасці. Установы аграрнай адукацыі ў поўнай меры забяспечваюць патрэбу ў спецыялістах і рабочых для сельскагаспадарчай галіны.

Міністэрствам сельскай гаспадаркі і харчавання Рэспублікі Беларусь, Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі прыняты і рэалізуецца комплекс мер, якія забяспечваюць пераход на мадэль практыка-арыентаванай падрыхтоўкі спецыялістаў ва ўстановах вышэйшай і сярэдняй спецыяльнай адукацыі.

Трохузроўневая мадэль практыка-арыентаванай падрыхтоўкі спецыялістаў прадугледжвае адпрацоўку практычных навыкаў будучых спецыялістаў у 3 этапы:

1‑ы этап — вучэбная практыка ў вучэбных і вучэбна-доследных гаспадарках устаноў адукацыі (на 1–2‑м курсах);

2‑і этап — вытворчая практыка ў базавых высокаэфектыўных сельскагаспадарчых арганізацыях (на 4–5‑м курсах);

3‑і этап — пераддыпломная практыка ў арганізацыях па месцы размеркавання выпускнікоў з выкананнем дыпломных праектаў і работ з улікам рэальных праблем гэтай сельскагаспадарчай арганізацыі, што дазволіць скараціць адаптацыйны перыяд будучых спецыялістаў (на выпускным курсе).

Шырокае распаўсюджванне і ўкараненне камп’ютарных тэхналогій у сельскагаспадарчай вытворчасці дазваляе арганізацыям адпавядаць агульнасусветным тэндэнцыям, у якіх інфармацыйна-тэхналагічнаму аспекту вядзення сельскай гаспадаркі надаецца значная ўвага. Ва ўстановах адукацыі ўкараняюцца сучасныя інфармацыйныя камп’ютарныя тэхналогіі, вялікая роля адводзіцца распрацоўцы віртуальных праграм, якія дазваляюць у рэальных вытворчых умовах у электронным выглядзе мадэліраваць сучасныя тэхналагічныя працэсы.

Ключавым аспектам фарміравання канкурэнтаздольнага спецыяліста АПК з’яўляецца яго бесперапынная адукацыя, пастаяннае абнаўленне ведаў і навыкаў. Мінсельгасхарчам створана сістэма бесперапыннай прафесійнай адукацыі кадраў АПК, якая забяспечвае магчымасць атрымання дадатковай прафесійнай адукацыі работнікамі галіны шляхам падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі і павышэння кваліфікацыі. Асаблівая ўвага надаецца падрыхтоўцы рэзерву кіраўнікоў сельскагаспадарчых арганізацый. Прыярытэтным напрамкам навучання з’яўляецца фарміраванне ў іх практычных навыкаў кіравання вытворчасцю, праходжанне стажыровак у лепшых сельскагаспадарчых арганізацыях рэспублікі, навукова-практычных цэнтрах НАН Беларусі, а таксама за мяжой.

Актуальнай задачай для АПК Рэспублікі Беларусь з’яўляецца аптымізацыя колькасці працоўных рэсурсаў на падставе крытэрыю эфектыўнасці іх выкарыстання. Галіновая структура занятасці сельскага насельніцтва Беларусі пастаянна змяняецца, маючы ўстойлівую тэндэнцыю скарачэння абсалютнай і адноснай колькасці занятых у сельскай гаспадарцы.

У апошнія гады назіраецца станоўчая тэндэнцыя дынамікі і структуры попыту працоўнай сілы ва ўзроўні адукацыі работнікаў сельскай гаспадаркі ў цэлым па галіне, павялічваецца доля работнікаў, якія маюць вышэйшую і сярэднюю спецыяльную адукацыю ў т. л. сярод кіраўнікоў і спецыялістаў.

Рыначныя адносіны абумовілі з’яўленне на рынку працы інтэграваных работнікаў новага тыпу, што і прадвызначае пераход на новую прафесійна-кваліфікацыйную структуру (менеджары, прадпрымальнікі, рабочыя-ўніверсалы складанай працы). Новая структура кадраў дазваляе гібка рэагаваць на патрабаванні навукова-тэхнічнага прагрэсу, павышае прафесійную мабільнасць работнікаў, іх канкурэнтаздольнасць. Збалансаваны рынак аграрнай працы можа быць сфарміраваны толькі ва ўмовах канкурэнцыі, калі работадаўцы будуць імкнуцца да аптымізацыі складу і колькасці работнікаў.

Важнае значэнне для ацэнкі развіцця сельскай гаспадаркі мае паказчык нагрузкі сельскагаспадарчых угоддзяў на аднаго работніка ў разрэзе катэгорый занятых. За апошнія 5 гадоў ён павялічыўся для ўсіх катэгорый работнікаў у 1,1–1,2 раза, што сведчыць аб інтэнсіфікацыі вытворчасці і працы (табліца 24).

Мадэрнізацыя сельскагаспадарчай вытворчасці забяспечыла рост прадукцыйнасці працы работнікаў. За 2010–2020 гг. паказчык вытворчасці асноўных відаў сельскагаспадарчай прадукцыі на аднаго сярэднегадавога работніка ўзрос: па збожжы — у 1,7 раза, цукровых бураках — у 1,5 раза, малаку — у 1,8 раза (табліца 25).

Рост выпрацоўкі на аднаго сярэднегадавога работніка адбываўся на фоне зніжэння працаёмкасці вырабленай прадукцыі (табліца 26). За 10 гадоў прамыя затраты працы на 1 ц прадукцыі скараціліся ў 2 і больш разы. Гэта сведчыць аб інтэнсіфікацыі вытворчасці, яе механізацыі і аўтаматызацыі, паглыбленні спецыялізацыі.

Дынаміка фактычных даных аб прымяненні працы ў сельскай гаспадарцы сведчыць аб зніжэнні за 2010–2020 гг. яе сукупных выдаткаў, паказаных у чалавека-гадзінах, на 36 %, што ў значнай меры абумоўлена інтэнсіфікацыяй і аўтаматызацыяй работ і вытворчасці.

Праведзеная мадэрнізацыя і рэканструкцыя, а таксама будаўніцтва новых малочна-таварных ферм (комплексаў) дазволілі перавесці вытворчасць прадукцыі жывёлагадоўлі на інтэнсіўныя тэхналогіі і значна павялічыць прадукцыйнасць працы работнікаў. З улікам новых тэхналогій і абсталявання нормы абслугоўвання адным выканаўцам павялічыліся больш чым у 2 разы.

Рашэнне праблем занятасці і кадравага забеспячэння аграрнай галіны мае шматвектарны характар, ажыццяўляецца ў комплексе, паэтапна, з улікам тэндэнцый, якія складваюцца на аграрным рынку, і рэальных патрэб аграрнай эканомікі.