КЛІЧАЎ

Клі́чаў

Горад, цэнтр Клічаўскага раёна Магілёўскай вобласці, на р. Ольса. За 91 км на паўднёвы захад ад г. Магілёў, за 156 км ад Мінска, 7 км ад чыгуначнай станцыі Нясята (на лініі Магілёў — Асіповічы); аўтадарогамі звязаны з Бабруйскам, Магілёвам, Асіповічамі, Беразіном.

У 1938–2000 гг. гapадскі пасёлак.

У 1939 г. у Клічаве было 2 313 жыхароў.

У гады Вялікай Айчыннай вайны

Клічаў акупіраваны 5 ліпеня 1941 г. Нямецка-фашысцкія захопнікі загубілі ў гарадскім пасёлку і раёне 504 (па іншых звестках, больш за 670) чалавек, у т. л. звыш 300 яўрэяў з райцэнтра і іншых населеных пунктаў, расстраляных у кастрычніку 1941 г. ва ўрочышчы Лясное каля в. Паплавы Клічаўскага раёна.

На адкрытым раённым партыйным сходзе, які адбыўся ў лесе пад Клічавам 14 ліпеня 1941 г., быў пакладзены пачатак стварэнню Клічаўскага партызанскага атрада — аднаго з першых у вобласці (гл. Партызанскі полк 277‑ы). У снежні 1941 г. арганізаваны яшчэ адзін партызанскі атрад (пазней 128‑ы атрад партызанскай брыгады 14‑й Цемналескай).

У выніку партызанскай барацьбы з восені 1941 г. ад гітлераўцаў былі вызвалены многія населеныя пункты, у т. л. і Клічаў. Да сярэдзіны сакавіка 1942 г. партызаны ачысцілі ад акупантаў амаль усю тэрыторыю Клічаўскага раёна, 20 сакавіка 1942 г. разграмілі ў Клічаве гарнізон ворага, аднавілі тут савецкую ўладу, стварылі Клічаўскую партызанскую зону. Гітлераўцы неаднаразова спрабавалі ліквідаваць зону, у ліпені 1942 г. другі раз захапілі Клічаў. У красавіку 1943 г. партызаны зноў грамілі нямецкі гарнізон у Клічаве (гл. таксама Клічаўскія баі 1942, 1943 гг.).

У раёне Клічава быў створаны першы на Беларусі партызанскі аэрадром; 15 і 19 ліпеня 1942 г. савецкія самалёты даставілі партызанам, якія вялі цяжкія баі з гітлераўцамі, зброю і боепрыпасы, а на Вялікую зямлю эвакуіравалі цяжкапараненых байцоў (гл. Партызанскія аэрадромы).

У Клічаве і на тэрыторыі раёна дзейнічалі Клічаўскі падпольны райкам КП(б)‌Б, Клічаўскі падпольны райкам ЛКСМБ, выканкам раённага Савета, Клічаўскі аператыўны цэнтр, Клічаўская ваенна-аператыўная група; партызанская брыгада 8‑я Рагачоўская, партызанская брыгада 11‑я Быхаўская і партызанская брыгада 61‑я; партызанскі полк 113‑ы, партызанскі полк 152‑і, партызанскі полк 208‑ы імя І. В. Сталіна, партызанскі полк 255‑ы, партызанскі полк 277‑ы, партызанскі полк 537‑ы, партызанскі полк 810‑ы; партызанскі атрад 25‑ы, партызанскі атрад 115‑ы, партызанскі атрад 128‑ы (гл. ў артыкуле Партызанская брыгада 14‑я Цемналеская), партызанскі атрад 252‑і, партызанскі атрад 257‑ы, партызанскі атрад 258‑ы, партызанскі атрад 259‑ы, партызанскі атрад 620‑ы імя В. І. Чапаева, партызанскі атрад 720‑ы і партызанскі атрад 760‑ы імя М. Беразоўскага (гл. Партызанская брыгада 760‑я імя М. Беразоўскага); выдавалася падпольная газета «Голас партызана», орган Клічаўскага падпольнага райкама КП(б)‌Б.

Канчаткова Клічаў вызвалены 28 чэрвеня 1944 г. перадавым атрадам (маёр А. С. Паўлавец) 348‑й стралковай дывізіі (генерал-маёр М. А. Нікіцін) 35‑га стралковага корпуса (генерал-маёр В. Р. Жолудзеў) 3‑й арміі 1‑га Беларускага фронту ў ходзе Бабруйскай аперацыі 1944 г.

У Клічаве знаходзяцца:

• брацкія магілы савецкіх воінаў; савецкіх воінаў і партызан; магілы ахвяр фашызму, на магілах пастаўлены помнікі;

• Курган Бессмяротнасці ў гонар партызан і савецкіх воінаў-вызваліцеляў;

• помнік Герою Савецкага Саюза П. А. Крываносу — камандзіру танкававага ўзвода 253‑га танкавага палка;

• помнік Герою Савецкага Саюза П. І. Кавалёву — камандзіру групы падрыўнікоў 255‑га партызанскага атрада;

• мемарыяльны знак у гонар вызвалення партызанамі 20 сакавіка 1942 г. Клічава і аднаўлення ў ім савецкай улады;

• мемарыяльны знак на месцы прызямлення першага самалёта з Вялікай зямлі;

• мемарыяльны знак ваенным журналістам Магілёўшчыны;

• мемарыяльны знак мірным жыхарам Клічава, якія загінулі ад рук нямецка-фашысцкіх захопнікаў 1 мая 1944 г.;

• мемарыяльная дошка Герою Савецкага Саюза П. А. Крываносу.

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 29 чэрвеня 2009 г. № 355 горад Клічаў узнагароджаны вымпелам «За мужнасць і стойкасць у гады Вялікай Айчыннай вайны».